Lo ngại trước nguy cơ “vỡ” chuỗi cung ứng nguyên liệu thủy sản

Thiếu hụt nguyên liệu sản xuất

Ngành thủy sản có vai trò rất quan trọng, chiếm khoảng 35% trong tổng giá trị của ngành nông nghiệp và là lĩnh vực còn nhiều dư địa để tăng trưởng. Tuy nhiên, nếu các địa phương tiếp tục kéo dài giãn cách nghiêm ngặt thì các đơn vị kinh doanh trong ngành này khó có thể trụ lâu thêm và khó phục hồi.

Chia sẻ tại Hội nghị mới đây, ông Nguyễn Tấn Nhơn - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT TP. Cần Thơ - cho biết, trên địa bàn đang tồn 38.500 tấn cá tra nằm dưới ao trong khi 90% nhà máy chế biến của Cần Thơ phải tạm ngừng hoạt động do không đảm bảo điều kiện "3 tại chỗ" dẫn đến cá đến lứa nhưng không thu hoạch được, người nông dân hết sức lo lắng.

Hiện nay nhiều địa phương chỉ cấp giấy đi đường cho người làm dịch vụ, đi giao hàng mà không ưu tiên cho người sản xuất nên việc di chuyển từ nhà đến nơi canh tác đang gặp nhiều khó khăn.

“Có doanh nghiệp hoạt động trở lại nhưng khâu thu hoạch cá tra ách tắc, đội ngũ thu mua cá muốn di chuyển từ vùng này qua vùng khác phải cách ly 14 ngày, gây chậm trễ trong việc thu hoạch” - ông Nhơn cho biết thêm.

Chia sẻ về vấn đề này, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cũng cho biết, do ảnh hưởng của việc giãn cách xã hội, các nhà máy giảm công suất hoạt động hoặc thực hiện “3 tại chỗ, việc hạn chế đi lại, chậm vận chuyển giao nhận hàng hóa – nguyên vật liệu cho chế biến và xuất nhập khẩu, do đó nguồn nguyên vật liệu chỉ tạm thời đủ cung cấp cho hoạt động sản xuất trong thời gian ngắn, nếu kéo dài giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 thì chuỗi cung ứng sẽ bị đứt gãy và doanh nghiệp phải ngừng hoạt động do không đủ nguyên vật liệu cho sản xuất.

Nguồn nguyên liệu ảnh hưởng rất lớn và quyết định giá thành sản phẩm, tuy nhiên do ảnh hưởng của dịch bệnh, quy định giãn cách nên doanh nghiệp thủy sản không thể huy động được nguồn nguyên liệu, nguyên liệu bị đùn ứ nên giá nhiều mặt hàng thủy sản đã giảm mạnh, người dân không tiếp tục thả nuôi…

VASEP dự báo, nguồn nguyên liệu từ nuôi trồng sẽ thiếu từ 20-30% và giá nguyên liệu sẽ tăng từ 10-20% trong những tháng cuối năm.

Đối với nguyên liệu khai thác biển cũng gặp nhiều khó khăn do ngư dân không thể đi biển đánh bắt, các cảng cá cũng giới hạn hoặc ngưng hoạt động, dự kiến nguồn nguyên liệu khai thác trong nước giảm từ 30-40% và dự kiến giá nguyên liệu tăng 20-30%.

Tính đến tháng 7/2021, số lượng các đơn hàng tăng 10-20% so với năm 2020 do các thị trường nhập khẩu trên thế giới đều đã khôi phục lại. Tuy nhiên, ngay sau đó, từ đầu tháng 8/2021, dịch bệnh COVID-19 lan rộng và nhanh từ TP.HCM xuống miền Tây, đặc biệt từ ngày 23/8 - 15/9, toàn bộ các tỉnh Nam bộ, ĐBSCL thực hiện Chỉ thị 16 nghiêm ngặt nên từ vận chuyển nguyên vật liệu, đến thực hiện các thủ tục xuất nhập khẩu, thủ tục C/O, thủ tục cảng,….đã ảnh hưởng mạnh đến tiến độ sản xuất và giao hàng của doanh nghiệp.

Tính tới cuối tháng 8/2021, có tới 40-50% các đơn hàng bị giao trễ hẹn và có khoảng 10-15% các đơn hàng bị hủy. Ngoài ra, nhiều nhà nhập khẩu đã tỏ thái độ quan ngại cho rằng, trước mắt vẫn giữ đơn hàng nhưng có thể cân nhắc tới việc tìm nguồn cung thay thế.

Về phía doanh nghiệp, bà Trương Thị Lệ Khanh, Chủ tịch HĐQT CTCP Vĩnh Hoàn cho biết nhu cầu tiêu thụ cá tra của thị trường thế giới đang tăng trở lại nhưng doanh nghiệp lại "đứng ngồi không yên" do những khó khăn trong việc di chuyển của người lao động, việc tổ chức sản xuất 3 tại chỗ.

Cá tra đang quá lứa nằm chờ dưới ao, nông dân nguy cơ thua lỗ mà công đoàn thu hoạch cá tra của doanh nghiệp khi vào địa phương thu hoạch cá bắt buộc phải cách ly 14 ngày thì làm sao đảm bảo tiến độ thu hoạch, chế biến.

“Trong khi đó, công đoàn thu hoạch cá tra dù di chuyển sang nhiều địa phương nhưng họ đều đảm bảo các yếu tố dịch tễ, đã tiêm phòng vắc xin, có giấy xét nghiệm đầy đủ", bà Khanh nói.

Bên cạnh đó, đại diện Vĩnh Hoàn cho rằng nếu cứ kéo dài, 3 tại chỗ, doanh nghiệp sẽ không thể chịu nổi vì chi phí sản xuất tăng. Doanh nghiệp đã thực hiện 3 tại chỗ 2 tháng nay, hàng tuần đều test PCR nên rất tốn kém.

Bà Khanh cho biết nên chăng chỉ cần tầm soát xét nghiệm 20% thay vì 100% như hiện nay.

Do ảnh hưởng của dịch bệnh, quy định giãn cách nên doanh nghiệp thủy sản không thể huy động được nguồn nguyên liệu

Ông Lê Văn Quang, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Thủy sản Minh Phú vừa gửi kiến nghị đến lãnh đạo tỉnh Cà Mau và Hậu Giang - nơi Minh Phú có các nhà máy chế biến tôm, trong đó bày tỏ lo ngại sẽ mất khách hàng nếu tình hình không được cải thiện.

“Hiện tại nhiều khách hàng trên khắp thế giới của Minh Phú đang khẩn thiết yêu cầu Minh Phú cung cấp đơn hàng đã ký để họ kịp bán trong dịp Noel. Nếu không giao được hàng thì họ sẽ bỏ sang mua của Ấn Độ, Indonesia và Thái Lan thì Minh Phú mất khách hàng và mất thị trường. Mà để khôi phục được lại, phải mất 3 - 5 năm và có khi mất luôn mà không khôi phục được lại nữa”, ông Quang nói.

Minh Phú lâu nay được xem là “vua tôm” của miền Tây, với khách hàng ở hơn 50 quốc gia, doanh thu xuất khẩu hàng năm đạt hơn 10.000 tỷ đồng.

Cũng theo ông Quang thì đề xuất của Minh Phú lần này để cứu công nhân và cứu bà con nuôi tôm tỉnh Cà Mau cũng như ngăn chặn không làm phá vỡ chuỗi cung ứng tôm. Minh Phú mong muốn được sản xuất lại “bình thường mới.

Địa phương tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp

Trước những khó khăn này, ông Nguyễn Tấn Nhơn kiến nghị: "Hiện, chỉ ưu tiên vắc xin cho công nhân nhà máy chế biến mà chưa ưu tiên cho nhân công vùng nguyên liệu thì làm sao người dân có thể đi thu hoạch để phục vụ chế biến, trong khi đội thu hoạch cá tra phải cần đến 40 - 50 người. Nếu không tiêm cho cả lực lượng này thì khó có thể tổ chức lại sản xuất".

Do đó, ông Nguyễn Tấn Nhơn kiến nghị các địa phương trong vùng cần thống nhất quy trình để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân. Các địa phương có thể thành lập các tổ, đội thu hoạch cá chuyên nghiệp, sau đó cùng thống nhất cho phép đội nhóm này di chuyển để thu hoạch trên cơ sở đảm bảo phòng chống dịch.

VASEP cũng đã đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét thứ tự ưu tiên các thành phần được tiêm vaccine ngừa covid-19, đặc biệt là lực lượng công nhân ngành thủy sản làm việc trong môi trường khép kín và ẩm ướt rất dễ lây lan dịch bệnh.

Ngoài ra, VASEP cũng đề xuất các địa phương không áp dụng cứng nhắc quy định sản xuất “3 tại chỗ” bằng việc hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện “1 cung đường - 2 điểm đến” sau khi đã tiêm đủ vaccine ngừa COVID-19 và nơi ở công nhân là một địa điểm ngoài nhà máy.

Ông Nguyễn Phương Lam, Giám đốc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam chi nhánh Cần Thơ cũng cho rằng: “Cơ bản kiến nghị của doanh nghiệp là hợp lý. Nhưng theo tôi, nếu công nhân được tiêm 2 mũi vaccine thì tự do di chuyển; nếu 1 mũi thì cần có thời gian từ 3 - 4 tuần trở lên. Nếu chưa tiêm, công nhân phải ở “vùng xanh” và phải xét nghiệm định kỳ; nếu là “vùng đỏ” thì phải “cắm trại”.

Doanh nghiệp phải chia nhiều ca hoạt động độc lập, tránh tiếp xúc để giảm khả năng lây nhiễm. Có thể, mở dần dần cho doanh nghiệp thủy sản hoạt động 50% công suất, đến cuối tháng 9 nếu tình hình dịch bệnh được kiểm soát thì được hoạt động 100% công suất.

Trước kiến nghị của các địa phương, doanh nghiệp, ông Trần Thanh Nam - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cho rằng, trong điều kiện dịch bệnh, không thể từng cá nhân riêng lẻ đều đòi hỏi phải có giấy đi đường.

Các địa phương trong vùng cần thống nhất quy trình để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân. Các địa phương có thể thành lập các tổ, đội thu hoạch cá tra chuyên nghiệp, sau đó cùng thống nhất cho phép đội nhóm này di chuyển để thu hoạch trên cơ sở đảm bảo phòng chống dịch.