Dấu ấn tác giả U90 của tác phẩm xuất hiện trong đề Ngữ văn thi tốt nghiệp THPT 2024: Viết 'Đất nước' khi còn thanh niên, từng giữ chức Bộ trưởng

Sáng nay ngày 27/6, các thí sinh thi tốt nghiệp THPT đã chính thức tham gia bài thi đầu tiên. Trong đó, 1 đoạn trích của bài thơ Đất Nước của tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã xuất hiện ở đề thi Ngữ văn, khiến nhiều người quan tâm. Bài thơ Đất Nước đã xuất hiện trong đề thi Ngữ văn tốt nghiệp THPT nhiều năm nhưng vẫn là tác phẩm ấn tượng trong lòng bạn đọc.

Không riêng bài thơ này, những thông tin về tác giả tài năng này cũng là chủ đề nhiều người chú ý.

Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm sinh ngày 15/3/1943 tại Thừa Thiên Huế. Ông sinh ra trong 1 gia đình trí thức cách mạng. Lớn lên, ông theo học trường Đại học Sư phạm Hà Nội và tốt nghiệp năm 1964. Có nền tảng vững chắc và niềm đam mê văn chương nhưng nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm lại trở về quê hương, tham gia chiến trường Thừa Thiên Huế. Ông thậm chí còn bị địch bắt giam mấy tháng trời tại nhà giam Thừa Phủ. Tới chiến dịch Mậu Thân năm 1968, ông mới thoát được và tiếp tục hoạt động cách mạng. Đây cũng là thời điểm Nguyễn Khoa Điềm sáng tác thơ. Ông chứng kiến không khí sôi sục của quân dân ta trong cuộc kháng chiến chống Đế quốc Mỹ, lại sớm tiếp xúc với văn học đô thị miền Nam nên cho ra đời những tác phẩm để đời. 

Trong đó, Đất ngoại ô, Mặt đường khát vọng, Ngôi nhà có ngọn lửa ấm... là những tập thơ nổi tiếng của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm. Đây đều là những "đứa con tinh thần" mang đậm phong cách thơ của Nguyễn Khoa Điềm, giúp ông gửi gắm nhiều tâm sự, cảm xúc. Đặc biệt, trường ca Mặt đường khát vọng là một trong những tác phẩm đặc biệt nhất của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm. Khi sáng tác trường ca này, ông vẫn còn rất trẻ nhưng chất chính luận đã được nghiền ngẫm thành tri thức, soi tỏ sự vật, hiện tượng.

Trường ca Mặt đường khát vọng được sáng tác năm 1971 tại chiến khu Trị - Thiên. Đây là sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về đất nước, về sứ mệnh của mình trong việc đấu tranh chống Đế quốc Mỹ xâm lược. Đoạn trích Đất Nước nằm ở phần đầu chương V của trường ca Mặt đường khát vọng. Đây cũng được coi là đoạn trích hay nhất về đề tài đất nước trong thơ Việt Nam hiện đại và được đưa vào chương trình Ngữ văn lớp 12.

Trong 1 dịp chia sẻ với báo Tuổi Trẻ Online khi Đất Nước vào đề thi văn thi tốt nghiệp THPT 2020, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm bộc bạch: "Lúc tôi viết bài thơ này tôi là một thanh niên mới trưởng thành. Tôi đã viết bài thơ với tất cả ý nghĩ của tôi về đất nước như vậy đó. Tôi nói ngôn ngữ của thế hệ thanh niên, nên có thể cho đến giờ vẫn phù hợp với tâm tư của nhiều học sinh. Khi tôi viết ra những vần thơ đó, tôi cũng cùng thế hệ trẻ với các em thôi mà".

Khi được hỏi suy tư của nhà thơ về đất nước ở hiện tại khác xưa ra sao, nhà thơ khẳng định: "Bài thơ là cảm xúc rất riêng tư của tôi, trong đó tôi chia sẻ rất giản dị đất nước là nơi anh đến trường. Tôi vẫn nghĩ hồi đó tôi nói liều kiểu tuổi trẻ. Bây giờ người ta không nói như vậy đâu. Nhưng đó là cách nói của tuổi trẻ của mình. Nếu mình có sai sót gì người ta sẽ hiểu cho, giờ mình già rồi, mình chẳng nói như vậy nữa.

Giờ ở tuổi này, tôi khó có thể viết được những vần thơ như thế nữa, nhưng suy nghĩ về đất nước của tôi vẫn vậy. Đất nước là của nhân dân chứ không phải của các triều đại, của các ông vua. Nhân dân xây dựng lên đất nước, đất nước là của nhân dân nên phải chăm lo cho nhân dân. Trước nay tôi vẫn nghĩ như vậy".

Năm 1975, tác giả bài thơ Đất Nước trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Ông còn làm Thứ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin năm 1994 và được bầu làm Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam khóa V vào năm 1995. Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm còn là Đại biểu Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam khoá X. Bắt đầu từ tháng 11/1996, ông giữ chức Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin. Vào năm 2001, ông là Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương, Trưởng ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương (2001-2006).

Hiện tại, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã 81 tuổi nhưng vẫn vô cùng khỏe mạnh, minh mẫn. Ông vẫn là tấm gương sáng về tài năng nghệ thuật, tư tưởng cống hiến cho nước nhà.