Công nghệ là "chìa khóa" cho tương lai ngành năng lượng Việt Nam

Nền kinh tế Việt Nam đang trải qua giai đoạn phát triển nhanh chóng, kéo theo nhu cầu điện năng dự kiến tăng trưởng mạnh mẽ, ước tính khoảng 8-10% mỗi năm trong những năm tới. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng hóa thạch truyền thống không chỉ đặt ra thách thức về an ninh năng lượng do nguồn cung hữu hạn, mà còn gây ra những tác động tiêu cực đáng kể đến môi trường.

Trong bối cảnh đó, việc chuyển dịch sang các giải pháp năng lượng mới, đặc biệt là năng lượng tái tạo và ứng dụng công nghệ tiên tiến, không còn là lựa chọn mà đã trở thành mệnh lệnh chiến lược. Đây là con đường then chốt để Việt Nam không chỉ đảm bảo nguồn cung năng lượng ổn định mà còn hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050, bảo vệ môi trường sống và thúc đẩy tăng trưởng xanh.

Công nghệ là "chìa khóa" cho tương lai ngành năng lượng Việt Nam

Tại diễn đàn “Công nghệ năng lượng trong Kỷ nguyên mới” được tổ chức với mục tiêu tạo ra một không gian đối thoại cởi mở, nơi các nhà hoạch định chính sách, các nhà khoa học, chuyên gia và cộng đồng doanh nghiệp có thể cùng nhau cập nhật và phân tích những xu hướng công nghệ năng lượng mới trên thế giới và tại Việt Nam; trao đổi, học hỏi kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn trong việc đầu tư, phát triển các dự án năng lượng. Đồng thời thảo luận, đề xuất các giải pháp về chính sách, công nghệ và tài chính nhằm thúc đẩy sự phát triển nhanh và bền vững của ngành năng lượng quốc gia.

Theo TS. Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho biết, việc ứng dụng các công nghệ hiện đại, tiên tiến, cũng như chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu để đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển kinh tế bền vững và bảo vệ môi trường.

TS. Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội

Ông nhấn mạnh rằng Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, cùng với những thách thức toàn cầu như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu và an ninh năng lượng, đã biến việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và công nghệ hiện đại không còn là một lựa chọn đơn thuần, mà là con đường tất yếu để đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển kinh tế bền vững và bảo vệ môi trường cho thế hệ mai sau.

Cũng tại diễn đàn, TSKH Phan Xuân Dũng – Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam khẳng định: "Phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu. Với ngành năng lượng, đây chính là chìa khóa để biến thách thức thành cơ hội".

Thực tế quốc tế cho thấy, nhiều nền kinh tế lớn đã thành công trong việc dẫn dắt xu thế mới bằng công nghệ từ pin lưu trữ thế hệ mới, điện mặt trời hiệu suất cao, điện gió ngoài khơi, cho đến hydro xanh. Đây đều là minh chứng rằng công nghệ chính là đòn bẩy để tạo lợi thế cạnh tranh mới trên bản đồ kinh tế toàn cầu.

TSKH Phan Xuân Dũng – Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam chia sẻ tại diễn đàn

Trên thế giới, làn sóng chuyển dịch năng lượng đang diễn ra mạnh mẽ, trở thành một phần của chiến lược kinh tế - an ninh quốc gia. Từ Liên minh châu Âu, Mỹ cho đến Hàn Quốc, Nhật Bản, các quốc gia đều coi đầu tư công nghệ năng lượng là cách thức để giảm phụ thuộc vào nhập khẩu nhiên liệu, đồng thời mở rộng thị trường xuất khẩu các sản phẩm công nghệ xanh.

Việt Nam, với lợi thế tự nhiên dồi dào về nắng, gió, và vị trí địa chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đang có cơ hội lớn để trở thành trung tâm sản xuất và xuất khẩu năng lượng sạch trong khu vực. Tuy nhiên, cơ hội chỉ trở thành hiện thực nếu Việt Nam kịp thời hoàn thiện cơ chế, chính sách và đặc biệt là khung pháp lý để khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Để hiện thực hóa các mục tiêu và tầm nhìn này, phù hợp với thực tiễn của đất nước trong bối cảnh tình hình mới, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Tạ Đình Thi đề xuất 5 nội dung trọng tâm thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo, các công nghệ năng lượng mới.

Thứ nhất, về phát triển năng lượng tái tạo: cần tập trung khai thác có hiệu quả tiềm năng về năng lượng tái tạo trong nước như điện gió, điện mặt trời, và điện sinh khối; thu hút đầu tư tư nhân và quốc tế thông qua cơ chế ưu đãi, minh bạch, phù hợp với chiến lược phát triển của đất nước trong từng thời kỳ.

Thứ hai, về công nghệ năng lượng tương lai: cần nghiên cứu ứng dụng hydro xanh, amoniac xanh, hệ thống lưu trữ năng lượng (pin, thủy điện tích năng), và công nghệ thu giữ carbon (CCS). Cùng với đó là ứng dụng năng lượng nguyên tử, phát triển điện hạt nhân. Hiện nay Việt Nam đã có chủ trương cụ thể vấn đề này.

Thứ ba, về lưới điện thông minh: cần hiện đại hóa lưới điện, ứng dụng AI và chuyển đổi số để vận hành hiệu quả khi tích hợp số lượng lớn các nguồn năng lượng tái tạo. Vừa qua, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây là là cơ sở chính trị quan trọng để thúc đẩy phát triển nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong lĩnh vực năng lượng một cách toàn diện, trong các khâu của chuỗi cung ứng, dịch vụ.

Thứ tư, về hoàn thiện thể chế: tiếp tục tháo gỡ "điểm nghẽn" trong cơ chế giá điện, ưu đãi đầu tư, và tài chính xanh. Theo TS Tạ Đình Thi, các luật vừa được Quốc hội thông qua đã thể chế hóa các chủ trương của Đảng để triển khai thực hiện trong thực tiễn.

Thứ năm, phát triển hệ sinh thái công nghiệp năng lượng, đào tạo nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực năng lượng, nâng cao năng lực doanh nghiệp trong nước nhằm nội địa hóa và giảm chi phí sản xuất, tiến tới làm chủ công nghệ và dần hướng tới xuất khẩu công nghệ. 

Như vậy công nghệ không chỉ là công cụ, mà còn là “chìa khóa” để ngành năng lượng Việt Nam giải quyết được bài toán an ninh năng lượng, bảo vệ môi trường và đảm bảo tăng trưởng bền vững. Chỉ khi đặt công nghệ vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển, Việt Nam mới có thể vững bước trong hành trình chuyển đổi năng lượng và hướng đến mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050.