Cảnh báo bệnh giun rồng nguy hiểm tái xuất hiện tại Việt Nam

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp loại bệnh giun Guinea vào nhóm bệnh nhiệt đới bị lãng quên và đây là một trong những bệnh ký sinh trùng đầu tiên được hướng tới loại trừ trên phạm vi toàn cầu. Chiến dịch loại trừ toàn cầu đã đạt được những tiến bộ đáng kể, tính đến năm 1980 chỉ còn 20 quốc gia báo cáo ghi nhận ca bệnh này. Nhờ vào chiến dịch này, bệnh giun Guinea đã giảm cả số lượng ca mắc và số lượng quốc gia, vùng lãnh thổ ghi nhận ca bệnh. Đến tháng 2 năm 2018, WHO đã chứng nhận 199 quốc gia, vùng lãnh thổ và khu vực không ghi nhận báo cáo có các trường hợp mắc bệnh. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, số ca mắc và số quốc gia ghi nhận ca mắc bệnh đã tăng lên, đang có dấu hiệu bùng phát và có chiều hướng quay trở lại.

Việt Nam cũng là một trong những quốc gia đã được WHO chứng nhận không ghi nhận ca bệnh từ năm 1998, và đến năm 2019 vẫn chưa có thông báo nào về việc có ca bệnh giun Guinea. Tuy nhiên, năm 2020, theo báo cáo của Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương, Việt Nam đã phát hiện 4 trường hợp mắc bệnh giun Guinea, trong đó có 1 trường hợp tại tỉnh Phú Thọ, 1 trường hợp tại Thanh Hóa, và 2 trường hợp tại tỉnh Yên Bái (1 trường hợp tại xã Phúc Ninh, huyện Yên Bình và 1 trường hợp tại xã Khánh Hòa, huyện Lục Yên).

Theo Sở Y tế tỉnh Yên Bái, trên địa bàn tỉnh đã ghi nhận tổng cộng 9 bệnh nhân mắc bệnh giun rồng. Trong đó, từ năm 2020 đến 2022, đã phát hiện 8 ca tại các huyện: Lục Yên (2 ca), Văn Yên (2 ca), Yên Bình (4 ca), và 1 ca phát hiện tại huyện Trấn Yên vào tháng 1 năm 2023.

Giun rồng hay giun Guinea có tên khoa học là Dracunculus medinensis. Đây là loại giun tròn và dài nhất trong số nhóm giun có thể gây nhiễm ký sinh trùng trên người. Giun rồng cái trưởng thành có chiều ngang từ 1-2 mm, dài khoảng 70-120 cm. Còn giun đực thì ngắn hơn, chiều dài khoảng 4 cm. Giun rồng đực sẽ chết đi sau khi giao phối.

Những dấu hiệu khi mắc bệnh giun rồng

Khi mới mắc bệnh thường không phát hiện có triệu chứng đặc biệt nào. Khoảng 1 năm sau khi mắc bệnh, khi giun cái bắt đầu di chuyển và phát triển trong các mô dưới da, người bệnh có thể có các dấu hiệu: Sốt nhẹ, chóng mặt, nôn, buồn nôn, tiêu chảy, mẩn đỏ, tê cứng và ngứa tại chỗ giun khu trú.

Vài ngày tiếp theo, vết sưng tấy vỡ tiết ra dịch vàng, tại ổ tổn thương phát hiện một đoạn của con giun màu trắng từ trong chui ra ngoài (thường là phần đầu con giun), nếu không có tác động thì con giun thường tự chui ra ngoài hoàn toàn sau 3 - 6 tuần.

Một số trường hợp người bệnh tự kéo nhưng làm đứt nửa chừng sẽ khiến ấu trùng giun và các chất độc giải phóng ra ngoài lây lan theo đường đi của giun làm cho tình trạng viêm nhiễm trầm trọng hơn, nặng hơn có thể dẫn đến các biến chứng như nhiễm trùng huyết, viêm cứng khớp, áp xe do giun chết trước khi thải ra ấu trùng giun hoặc uốn ván.

Điều trị

Khi thấy giun chui ra tại ổ sưng tấy, sử dụng một que tròn rồi lăn cuộn từ từ để kéo hết giun ra ngoài (không cầm kéo mạnh hoặc chích rạch vết thương để lấy giun ra ngoài).

Điều trị bằng mebendazole hoặc thiabendazole; Dùng thêm kháng sinh, giảm đau, chống phù nề.

Ngâm vùng tổn thương vào nước ấm để kích thích giun chui ra, nước sau ngâm tổn thương rắc vôi bột, hoặc Cloramin B trước khi thải ra môi trường.

Phòng bệnh

Để phòng bệnh, đối với người bệnh mắc giun rồng cần thực hiện tốt công tác vệ sinh an toàn thực phẩm: ăn chín, uống sôi; sử dụng các dụng cụ trong chế biến thực phẩm chín và sống riêng biệt (thớt, dao, máy xay, bát, đĩa…) đặc biệt vệ sinh tay sau khi chế biến thực phẩm sống.

Thực hiện tốt công tác vệ sinh môi trường xung quanh và khu vực nhà ở. Không tiếp xúc với nguồn nước sạch cộng đồng để tránh giun cái phóng trứng ra ngoài môi trường nước, lây nhiễm cho mọi người. Rắc vôi bột hoặc Cloramin B vào nước thải sinh hoạt trước khi thải ra môi trường.

Đến khám tại cơ sở y tế gần nhất khi có các triệu chứng bệnh.

Đối với người dân cần thực hiện tốt công tác vệ sinh an toàn thực phẩm: ăn chín, uống sôi; sử dụng các dụng cụ trong chế biến thực phẩm chín và sống riêng biệt (thớt, dao, máy xay, bát, đĩa…) đặc biệt vệ sinh tay sau chế biến thực phẩm sống.

Nấu chín kỹ khi sử dụng các thực phẩm thủy sinh (ếch, cá, tôm…), chôn hoặc đốt, hoặc rắc vôi bột phần ruột, đầu…sau khi chế biến hạn chế phát tán nguồn lây.

Không cho chó, mèo ăn sống các thực phẩm thủy sinh (ếch, cá, tôm…).

Những người bệnh đang trong giai đoạn tiến triển của bệnh Guinea không tắm, rửa tại ao hồ, hoặc các nguồn nước sinh hoạt khác để tránh phát tán ấu trùng ra môi trường; làm sạch vết thương, băng bó thường xuyên vùng da bị bệnh cho đến khi lấy hết hoàn toàn giun ra khỏi cơ thể.