Biên tập sách bằng… “niềm tin”

Ngày càng nhiều “sách ô nhiễm”

Trong buổi tọa đàm về “Những cuốn sách làm ô nhiễm môi trường giáo dục thanh thiếu niên, thực trạng - giải pháp” cuối tháng 1 vừa qua, ông Lê Hoàng, Phó Chủ tịch Hội xuất bản Việt Nam cho biết, trong năm 2014 có 399 xuất bản phẩm vi phạm bị phát hiện xử lý và xử phạt hành chính đến hàng tỷ đồng.

Điển hình là trường hợp cuốn “Từ điển Tiếng Việt” - tác giả Vũ Chất của Nhà xuất bản Trẻ (sách nằm trong danh mục tra cứu của Thư viện Quốc gia Việt Nam), rất nhiều từ được giải nghĩa một cách vô lý và mơ hồ, chẳng hạn từ “Quản giáo” được giải thích là: “Người coi một giáo đường hay tu viện”; “Tao đàn” là “Chỗ nằm của tao nhân thi sĩ”; “Tù trưởng” là “Người đứng đầu trông coi tội nhân”.

Rồi hàng loạt sự cố về sách như cuốn “Truyện cổ tích về các loài chim và muông thú” của Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin có trích đoạn với nội dung 18+ gây phẫn nộ cho các phụ huynh hay cuốn “Những vị tướng lừng danh trong lịch sử dân tộc” với trang minh họa vẽ “Tây Sơn ngũ phụng thư” phong cách manga: mắt to, tóc thời trang nhuộm màu đậm chất Nhật Bản.

Truyện cổ tích… 18+

Gần đây nhất là sự cố về sách của Nhà xuất bản Kim Đồng, cuốn “Truyện cổ tích Việt Nam” với dị bản Thạch Sanh “cởi truồng” cùng chi tiết “nhường quần” chỉ có trong truyện Chử Đồng Tử. Và trích đoạn giết trăn tinh “sặc mùi” bạo lực “Thạch Sanh giơ búa nhè giữa đầu trăn bổ xuống thật mạnh, nó bị vỡ đầu, óc phọt ra chết tươi”.

Trích đoạn truyện Thạch Sanh "cởi truồng"

Do biên tập sai sót hay quy trình có vấn đề?

Anh Đặng Thiên Sơn - Trưởng Ban biên tập Trung tâm Văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây - Nhà sách Đông Tây chia sẻ: “Một người bình thường một ngày có thể bỏ ra 2 - 4g để đọc sách nhưng với người biên tập là suốt 8g liên tục đọc và xử lý bản thảo. Và trung bình mỗi tháng, một người biên tập đọc tối thiểu 1.000 trang bản thảo. Bây giờ các nhà sách, nhà xuất bản khoán định mức nên họ bắt buộc phải chạy đua và dễ xảy ra sai sót”.

Chị Nguyễn Thị Nguyệt Nga - Biên tập viên của Công ty Sách Alphabook tâm sự: “Tùy vào độ khó, dễ của bản thảo mà thời gian biên tập yêu cầu nhanh hay chậm. Còn với những sách bắt buộc xuất bản vào dịp lễ kỷ niệm hoặc theo đòi hỏi của tác giả, nhiều khi bản thảo bắt buộc phải biên tập gấp, khiến người biên tập phải làm với cường độ cao hơn và thời gian ngắn hơn nên không tránh khỏi sai sót”.

Tuy nhiên, nhiều độc giả nhận xét, nếu chỉ nhìn nhận lỗi sai do biên tập viên thì sẽ không nhìn nhận hết nguồn gốc vấn đề. Những lỗi sai quá cơ bản, sai cả về ngữ nghĩa chứng tỏ người biên tập thiếu trách nhiệm hoặc thậm chí là thiếu chuyên môn, sai từ quy trình!

Hai Bà Trưng không có tóc và chỉ mặc áo yếm ra trận

Theo như Luật Xuất bản sửa đổi 2014, một xuất bản phẩm được xuất bản thông thường sẽ trải qua 3 khâu; Khâu đầu tiên là đánh giá bản thảo; khâu thứ hai là biên tập, đọc duyệt nội dung; khâu thứ ba là đọc lưu chiểu của Cục xuất bản. Trong đó, 2 khâu đầu tiên thuộc về người làm công tác biên tập. Với quy trình này, qua 2 khâu đọc và duyệt sẽ có tối thiểu hai người sẽ khó xảy ra sai sót nặng như “Từ điển Tiếng Việt” của Vũ Chất, “Truyện cổ tích Việt Nam” của Nhà xuất bản Kim Đồng. Ngoại trừ việc nhà xuất bản vì tiết giảm chi phí đã giao công tác biên tập cho cộng tác viên là sinh viên, người thiếu chuyên môn.

Đã đến lúc các nhà quản lý cần xem lại liệu quy trình biên tập sách có thực hiện đúng hay chưa, có hay không hiện tượng các biên tập viên chuyên nghiệp “giành” dự án biên tập về rồi lại giao khoán cho đội ngũ khác thiếu kiến thức thực hiện?

 Lê Châu