Bảo tồn và phát huy Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý và Lễ hội Katê của người Chăm

Thứ trưởng Bộ VHTT&DL Hoàng Đạo Cương vừa ký Quyết định số 3395/QĐ-BVHTTDL phê duyệt Dự án Bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội truyền thống tiêu biểu của các dân tộc phục vụ phát triển du lịch gắn với xây dựng nông thôn mới.

Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý là lễ hội truyền thống lâu đời của ngư dân vùng biển Nhơn Lý. Ảnh: TN

Theo đó, nhằm bảo vệ và phát huy các giá trị của di sản trong đời sống đương đại, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, Cục Di sản văn hóa nghiên cứu và lựa chọn 2 dự án để hỗ trợ cộng đồng bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa gồm: Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý (phường Quy Nhơn Đông, tỉnh Gia Lai) và Lễ hội Katê của người Chăm tỉnh Khánh Hòa.

Bộ VHTT&DL giao Cục Du lịch quốc gia Việt Nam phối hợp cùng Sở VHTT&DL hai tỉnh Gia Lai, Khánh Hòa cùng chính quyền địa phương nơi có di sản triển khai nhiệm vụ trong quý III - IV năm 2025.

Các nội dung của dự án gồm: Tổ chức lớp tập huấn, truyền dạy cho cộng đồng tri thức, kỹ năng thực hành di sản; luyện tập, trình diễn, giới thiệu một phần nghi thức trong lễ hội; hỗ trợ trang bị trang phục, đồ dùng, công cụ, lễ vật… thực hành lễ hội cho cộng đồng; tư liệu hóa di sản...

Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý là lễ hội truyền thống lâu đời của ngư dân vùng biển Nhơn Lý, lễ hội được tổ chức thường niên để cầu mong quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, bày tỏ lòng biết ơn đến các vị thần biển, đặc biệt là cá Ông (cá voi).

Lễ hội có nguồn gốc từ hơn 200 năm trước, là một phần quan trọng trong đời sống văn hóa và tâm linh của người dân địa phương, gắn liền với nghề đánh bắt cá. Hằng năm, lễ hội chính thức diễn ra trong 3 ngày, từ mùng 9 - 11 tháng Giêng với nhiều hoạt động dân gian và biểu diễn nghệ thuật như hát bội, hát bài chòi và hội chọi gà dân gian.

Lễ hội Katê của người Chăm ở Khánh Hòa là một lễ hội dân gian quan trọng nhằm tưởng nhớ đến các vị thần và cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng thuận lợi, cầu mong cho sự hòa hợp lứa đôi, sự sinh sôi nảy nở của con người và vạn vật.

Lễ hội tổ chức vào đầu tháng 7 âm lịch Chăm, với các nghi thức trang trọng tại đền tháp, làng và gia đình, kết hợp với múa hát, nhạc cụ truyền thống và ẩm thực đặc sắc, tạo nên không gian văn hóa độc đáo thu hút du khách.

Katê là lễ hội dân gian có từ lâu đời và đặc sắc nhất của người Chăm. Ảnh: TN

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến đổi văn hóa xã hội, 2 lễ hội này đang đối mặt với nguy cơ mai một. Các nghệ nhân am hiểu sâu sắc về nghi lễ, cách thức tổ chức lễ hội ngày càng thưa vắng, trong khi thế hệ trẻ chưa được kế thừa đầy đủ tri thức truyền thống.

Nhiều nghi thức truyền thống có nguy cơ bị biến đổi do ảnh hưởng của lối sống hiện đại và sự du nhập văn hóa ngoại lai. Các nghi lễ, bài văn tế, và phương thức tổ chức lễ hội chủ yếu được lưu truyền qua hình thức truyền khẩu, thiếu hệ thống tư liệu khoa học để bảo tồn lâu dài.