Trong bối cảnh toàn cầu hóa sâu rộng và biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, các quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp đều đang hướng tới một mục tiêu chung là phát triển bền vững. Để hiện thực hóa mục tiêu này, việc xây dựng và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế đã trở thành một nền tảng quan trọng, thúc đẩy hợp tác toàn cầu, bảo vệ môi trường và bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng.
Tiêu chuẩn quốc tế là những hướng dẫn kỹ thuật được xây dựng dựa trên sự đồng thuận giữa các chuyên gia và đại diện từ nhiều quốc gia, nhằm thiết lập những quy tắc chung về chất lượng, an toàn, hiệu quả và tính bền vững của sản phẩm, dịch vụ và hệ thống.
Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) – với hơn 170 thành viên – đóng vai trò trung tâm trong việc xây dựng các tiêu chuẩn quốc tế được công nhận rộng rãi. Tính đến nay, ISO đã ban hành hơn 24.000 tiêu chuẩn, bao phủ nhiều lĩnh vực từ công nghiệp, công nghệ đến nông nghiệp, y tế và môi trường.
Các tiêu chuẩn này không chỉ tạo thuận lợi cho thương mại xuyên biên giới mà còn giúp các quốc gia đang phát triển rút ngắn khoảng cách công nghệ, tiếp cận tri thức toàn cầu và hội nhập hiệu quả hơn vào chuỗi giá trị quốc tế.
Tiêu chuẩn quốc tế – Nền tảng thúc đẩy hợp tác toàn cầu vì phát triển bền vững
Liên Hợp Quốc đã đặt ra 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) nhằm chấm dứt đói nghèo, bảo vệ hành tinh và bảo đảm sự thịnh vượng cho tất cả mọi người vào năm 2030. Các tiêu chuẩn quốc tế, với tính áp dụng rộng rãi và khả năng đo lường cụ thể, đang hỗ trợ trực tiếp cho việc thực hiện các mục tiêu này.
Ngày 14/10 hàng năm, cộng đồng những người tham gia hoạt động tiêu chuẩn hóa trên toàn thế giới lại cùng nhau kỷ niệm Ngày Tiêu chuẩn Thế giới (World Standards Day – WSD). Đây là dịp để vinh danh những nỗ lực không ngừng nghỉ của hàng trăm nghìn chuyên gia, các tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế, khu vực và quốc gia trong việc xây dựng, áp dụng và phổ biến tiêu chuẩn. Tiêu chuẩn không chỉ bảo đảm chất lượng sản phẩm, an toàn cho người tiêu dùng, mà còn là nền tảng thúc đẩy thương mại toàn cầu, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.
Ngay từ khi ra đời, hoạt động tiêu chuẩn hóa quốc tế đã mang trong mình bản chất hợp tác. ISO (Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế), IEC (Ủy ban Kỹ thuật điện quốc tế) và ITU (Liên minh Viễn thông quốc tế) đều hoạt động dựa trên sự đồng thuận rộng rãi của các quốc gia thành viên. Quy trình xây dựng một tiêu chuẩn quốc tế không chỉ thuần túy mang tính kỹ thuật, mà còn là quá trình đối thoại, đàm phán và tìm kiếm sự đồng thuận giữa nhiều bên liên quan – từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề, giới khoa học đến người tiêu dùng. Nhờ đó, mỗi tiêu chuẩn công bố đã trở thành một “ngôn ngữ chung” vượt qua rào cản ngôn ngữ, văn hóa, pháp luật, giúp các quốc gia và đối tác tin tưởng và hợp tác hiệu quả hơn. Đây chính là tinh thần mà SDG 17 hướng đến: xây dựng quan hệ đối tác toàn cầu dựa trên minh bạch, tin cậy và trách nhiệm chung.
Tiêu chuẩn quốc tế được coi là công cụ quan trọng để hiện thực hóa SDG 17 trên nhiều phương diện. Trước hết, tiêu chuẩn tạo điều kiện cho thương mại và chuỗi cung ứng toàn cầu khi giúp sản phẩm và dịch vụ “nói cùng một tiếng nói”. Doanh nghiệp Việt Nam có thể tiếp cận các thị trường châu Âu, Nhật Bản hay Mỹ nếu sản phẩm phù hợp với tiêu chuẩn ISO hoặc IEC, từ đó thúc đẩy thương mại công bằng và quan hệ đối tác kinh tế bền vững.
Thứ hai, tiêu chuẩn giúp hài hòa quy định và hỗ trợ chính sách công. Khi các chính phủ dựa vào tiêu chuẩn quốc tế để xây dựng pháp luật, sự khác biệt giữa các khung pháp lý quốc gia được thu hẹp, góp phần giải quyết hiệu quả những vấn đề xuyên biên giới như an toàn thực phẩm, biến đổi khí hậu, năng lượng tái tạo hay thương mại điện tử.
Thứ ba, tiêu chuẩn góp phần chia sẻ tri thức và chuyển giao công nghệ. Nhiều tiêu chuẩn quốc tế bao hàm tri thức tiên tiến về kỹ thuật, quy trình và thực hành tốt, giúp các nước đang phát triển rút ngắn khoảng cách, tiếp cận công nghệ hiện đại mà không bị giới hạn bởi biên giới.
Cuối cùng, trong kỷ nguyên số, tiêu chuẩn thúc đẩy hợp tác nhiều bên trong các lĩnh vực mới như trí tuệ nhân tạo (AI), an ninh mạng, dữ liệu mở hay truy xuất nguồn gốc chuỗi cung ứng. Các tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế chính là diễn đàn để định hình khung khổ hợp tác, bảo đảm công nghệ phát triển đi đôi với an toàn, minh bạch và đạo đức.
Vai trò của Việt Nam trong hợp tác tiêu chuẩn hóa quốc tế
Việt Nam đã tham gia tích cực vào hoạt động tiêu chuẩn hóa quốc tế từ nhiều thập kỷ qua. Là thành viên đầy đủ của ISO từ năm 1977, thành viên liên kết của IEC từ năm 2002, Việt Nam đã có hàng nghìn chuyên gia tham gia đóng góp ý kiến trong quá trình xây dựng tiêu chuẩn quốc tế. Đến nay, cả nước đã công bố 14.237 tiêu chuẩn quốc gia (TCVN), trong đó trên 70% hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực và nước ngoài.
Ngoài ra, việc doanh nghiệp Việt áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt trong các lĩnh vực chế biến nông sản, thủy sản, dệt may, điện tử và năng lượng tái tạo. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy tiêu chuẩn đang trở thành "chìa khóa" mở ra cánh cửa hội nhập và phát triển bền vững cho kinh tế Việt Nam.
Những nỗ lực này không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường, mà còn thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc đồng hành cùng cộng đồng quốc tế để hiện thực hóa các Mục tiêu phát triển bền vững. Mỗi bước tiến trong tiêu chuẩn hóa cũng là một bước tiến trong tăng cường đối thoại, hợp tác và gắn kết với thế giới.