Ngày 7/1, tại trụ sở Bộ Giao thông vận tải (GTVT), Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy và Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Hoàng Minh đã chủ trì cuộc họp về nghiên cứu, ứng dụng, phát triển khoa học công nghệ lĩnh vực đường sắt, trong đó có đường sắt tốc độ cao.
Theo Thứ trưởng Hoàng Minh, Bộ KH&CN xác định phát triển khoa học công nghệ lĩnh vực đường sắt là nhiệm vụ, trách nhiệm của Bộ KH&CN, sẵn sàng phối hợp với Bộ GTVT.
Ngoài các chương trình, nghiên cứu chung về lĩnh vực đường sắt thì việc xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn cho đường sắt tốc độ cao rất quan trọng, cần được tiến hành sớm và phải đảm bảo hài hòa giữa ngắn hạn và dài hạn, giữa yếu tố kinh tế và an ninh quốc phòng, từ đó làm cơ sở để lựa chọn công nghệ, đối tác.
Sớm xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn cho đường sắt tốc độ cao
Báo cáo tại cuộc họp, lãnh đạo Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường Bộ GTVT cho biết, những năm qua, công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ trong lĩnh vực đường sắt được Bộ GTVT quan tâm, đẩy mạnh.
Nhiều kết quả nghiên cứu đã được ứng dụng trong hoạt động sản xuất như: Nghiên cứu ứng dụng tà vẹt sợi tổng hợp trong ghi và cầu thép đường sắt, nghiên cứu thử nghiệm và sản xuất thử nghiệm các loại tà vẹt bê tông cốt thép dự ứng lực dùng cho ghi đường sắt, đường cong kính nhỏ, trên cầu có ray hộ bánh; Nghiên cứu thiết kế điển hình hệ thống tín hiệu móc nối giữa tín hiệu cảnh báo đường sắt và đường bộ tại các đường ngang giao cắt đồng mức; Nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, thử nghiệm Trung tâm điều khiển kỹ thuật số (Computer Control System) cho đầu máy diesel truyền động điện công suất 1900 mã lực...
Về xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật trong lĩnh vực đường sắt, đến nay hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn gồm có 11 quy chuẩn Việt Nam, 127 tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN), 38 tiêu chuẩn cơ sở. Hiện Bộ GTVT đang triển khai xây dựng 98 TCVN trong kế hoạch 2024, 2025.
Tuy nhiên, với đường sắt tốc độ cao là loại hình đường sắt mới, chưa có ở Việt Nam, gồm nhiều chuyên ngành như công trình, cơ khí, vật liệu, điện, điện tử, thông tin tín hiệu, công nghệ thông tin... Thời gian qua, Bộ GTVT đã xây dựng và đề nghị Bộ KH&CN công bố được 33 TCVN nhưng chủ yếu chỉ tập trung vào hạ tầng, kết cấu công trình của đường sắt. Trong khi hệ thống đường sắt tốc độ cao mang tính liên ngành và đồng bộ rất cao, liên quan đến các chuyên ngành khác nhau như cơ khí, điện, điện tử, thông tin tín hiệu, điều khiển chạy tàu. Vì vậy cần thiết xác định đầy đủ, cụ thể các tiêu chuẩn chính trong đường sắt tốc độ cao và có các nghiên cứu toàn diện và sâu sắc hơn trong thời gian tới.
Đối với chuyển giao công nghệ, phải có định hướng chiến lược, xác định rõ cái nào phải mua, cái nào phải chuyển giao, tỷ lệ chuyển giao bao nhiêu, lộ trình ra sao. Điều này cần tính đến các yếu tố thị trường, năng lực và tiềm lực hấp thu công nghệ của Việt Nam, định hướng lan tỏa, phát triển đến mức độ nào. Cùng đó cần có cơ chế, chính sách đặc biệt để đảm bảo khả thi, hiệu quả.
Thống nhất với ý kiến của Thứ trưởng Hoàng Minh, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy nhấn mạnh, việc xây dựng chương trình chuyển giao và phát triển khoa học công nghệ lĩnh vực đường sắt không chỉ phục vụ tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam mà cả nâng cấp các tuyến đường sắt quốc gia hiện có, xây dựng các tuyến đường sắt quốc gia mới, đường sắt đô thị với tổng chiều dài khoảng 7.000km, mở ra thị trường lớn cho các doanh nghiệp, nhất là trong phát triển công nghiệp đường sắt gồm: xây dựng, đầu máy toa xe, thông tin tín hiệu, cơ điện.
Định hướng chung đối với phát triển công nghiệp đường sắt là chuyển giao công nghệ, từ đó có thể tự chủ đóng mới toàn bộ toa xe khách, toa xe hàng tốc độ dưới 200km/h. Từ nền tảng đó nghiên cứu lộ trình sản xuất một số bộ phận, thiết bị phục vụ đường sắt tốc độ cao.
Thứ trưởng đề nghị hai Bộ xây dựng cơ chế phối hợp cụ thể để phối hợp kịp thời, hiệu quả trong nghiên cứu phát triển KHCN lĩnh vực đường sắt; trước mắt thống nhất nhiệm vụ của mỗi Bộ tại dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về triển khai thực hiện Nghị quyết số 172/2024 của Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.