Trong bối cảnh ngành điện Việt Nam bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ, hướng tới phát triển bền vững, hiện đại và hội nhập quốc tế sâu rộng, việc ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia(QCVN) về hệ thống lưới điện là bước đi cần thiết, kịp thời để cập nhật các yêu cầu kỹ thuật mới và bắt kịp xu thế toàn cầu.
Theo Bộ Công Thương, QCVN này sẽ thay thế và cập nhật các quy định hiện hành, đặc biệt là Quy phạm trang bị điện được ban hành từ năm 2006 theo Quyết định 19/2006/QĐ-BCN. Sau gần hai thập kỷ, hệ thống này đã bộc lộ nhiều bất cập trước sự phát triển nhanh của công nghệ, quy mô hệ thống điện, cơ cấu phụ tải và yêu cầu hội nhập tiêu chuẩn quốc tế.
Hiện nay, phần lớn các quốc gia trên thế giới áp dụng hệ thống tiêu chuẩn IEC có tính đồng bộ cao. Việt Nam cũng đã xây dựng nhiều tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) trên cơ sở tiếp nhận hoàn toàn tiêu chuẩn IEC. Do đó, việc xây dựng một QCVN riêng là cần thiết nhằm thống nhất quản lý nhà nước, đồng bộ với Luật Điện lực (sửa đổi), Luật Xây dựng và các văn bản chuyên ngành khác.
Dự thảo Thông tư và QCVN do Bộ Công Thương xây dựng sẽ cụ thể hóa Luật Điện lực số 61/2024/QH15 (có hiệu lực từ 1/2/2025) và các chỉ đạo của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Công Thương về đảm bảo an toàn vận hành và phát triển hệ thống điện quốc gia.
Theo đó, QCVN sẽ điều chỉnh toàn diện các hoạt động thiết kế, xây dựng, lắp đặt, cải tạo và vận hành hệ thống lưới điện xoay chiều đến cấp điện áp 500 kV. Đồng thời, quy chuẩn này sẽ không tập trung vào quản lý sản phẩm, hàng hóa nhóm 2 mà đưa ra các nguyên tắc an toàn kỹ thuật trong toàn bộ vòng đời công trình lưới điện, từ thiết kế đến vận hành.
Dự thảo QCVN được biên soạn theo quy định của Thông tư số 26/2019/TT-BKHCN, bao gồm năm phần chính: Quy định chung; Quy định kỹ thuật hệ dẫn điện; Quy định kỹ thuật đối với thiết bị phân phối và trạm biến áp; Hệ thống điều khiển, bảo vệ đo lường; Quy định quản lý và các Phụ lục.
QCVN không tập trung vào việc quản lý sản phẩm, hàng hóa nhóm 2 mà đưa ra các nguyên tắc, yêu cầu chung về an toàn kỹ thuật trong toàn bộ vòng đời công trình lưới điện. Các biện pháp chứng nhận, công bố hợp quy sẽ tiếp tục thực hiện theo Luật chuyên ngành như Luật Điện lực, Luật Xây dựng, bảo đảm không chồng chéo, không làm phát sinh thêm thủ tục hành chính cho doanh nghiệp.
Bên cạnh việc cập nhật từ các tiêu chuẩn hiện hành (IEC, TCVN), nội dung dự thảo còn được tham khảo từ kết quả nghiên cứu của JICA, cũng như lấy ý kiến từ EVN, Viện Năng lượng và các cơ quan chuyên môn. Điều này bảo đảm QCVN mang tính thực tiễn, đồng thời tiệm cận với tiêu chuẩn quốc tế, đây là yếu tố quan trọng trong bối cảnh ngành điện ngày càng tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu và thị trường năng lượng khu vực.
Việc ban hành QCVN về Kỹ thuật điện – Hệ thống lưới điện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển dịch năng lượng, phát triển nguồn năng lượng tái tạo, đồng thời cần đảm bảo an ninh năng lượng và vận hành hệ thống điện một cách ổn định, linh hoạt.
Ngoài yếu tố kỹ thuật, QCVN còn được kỳ vọng trở thành nền tảng thúc đẩy phát triển thị trường điện cạnh tranh, khuyến khích đổi mới công nghệ và đóng góp vào mục tiêu trung hòa phát thải (Net Zero) vào năm 2050 mà Việt Nam đã cam kết.