Ở phía tây nam tỉnh Quý Châu, Trung Quốc, trên những ngọn núi cao hơn 1.800m, có một hang động tự nhiên khổng lồ đang ẩn giấu một ngôi làng đặc biệt của người Miêu mang trên Trung Động.
Mặc dù không gian trong hang chỉ rộng hơn 100m và sâu 200m, nhưng vẫn đủ cho các hoạt động sinh hoạt hàng ngày của hàng trăm con người. Không gian khép kín khiến nơi đây ấm áp vào mùa đông, mát mẻ vào mùa hè.
Những người còn sống trong ngôi làng này gồm khoảng 18 gia đình với gần 100 người Miêu. Họ sống biệt lập với thế giới bên ngoài. Đầu năm 1984, một ngôi trường tiểu học đã được xây dựng trong hang động, tiếp đến là sân bóng rổ, trẻ em sống tại đây có thể được hưởng nền giáo dục mà không cần bước chân ra khỏi hang động. Tại thời điểm nhiều học sinh nhất, ngôi trường có hơn 200 trẻ em theo học, trong số đó có nhiều học sinh đến từ các ngôi làng gần đó.
Theo các cán bộ địa phương, ngôi làng trong hang động này đã hình thành từ rất lâu nhưng không rõ thời gian. Nhiều người cho rằng ngôi làng này được lập nên để giúp người dân tránh né sự truy đuổi của giặc. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã chứng minh hàng trăm năm trước đã có người sống tại đây.
Hầu hết các ngôi nhà trong làng đểu được dựng bằng tre. Thậm chí, còn có một ngôi nhà tre với chiều cao bằng một ngôi nhà 3 tầng được xem là một biệt thự trong làng. Người dân trong hang trồng rau, hoa quả và chăn nuôi, nhiều phụ nữ cũng may quần áo. Khi các nhu yếu phẩm hàng ngày không đủ, họ thường dùng nông sản tự trồng để trao đổi với thế giới bên ngoài. Họ thường ra ngoài 1 tháng một lần vì phải mất vài tiếng đồng hồ để đi lại.
Đầu năm 2000, người làng Trung Động đã nộp đơn xin lắp đặt mạng điện thoại cố định tại đây. Năm 2002, với sự giúp đỡ của một nhà hảo tâm, người dân nơi này đã được sử dụng điện. Kể từ đó, họ đã có thể chủ động liên lạc với thế giới bên ngoài. Thêm nữa, hai năm sau, một phòng khám y tế đã được mở trong hang động.
Năm 2008, khi xem xét môi trường ẩm ướt bên trong hang không có lợi cho sức khỏe con người và theo chính sách phát triển du lịch của địa phương, người dân một lần nữa được thuyết phục rời hang động, chuyển đến sống tại một ngôi làng khác ở dưới chân núi. Nhiều người trẻ đã rời đi nhưng một số cư dân già hơn đã từ chối cơ hội này.
Đầu năm 2011, chính phủ Trung Quốc đã đóng cửa trường học tại đây vì không muốn tồn tại một cuộc sống như thời tiền sử. Học sinh phải xuống chân núi học nội trú, mỗi tuần chỉ về nhà một lần.
Để thực hiện được việc nâng cao chất lượng cuộc sống tại đây, thì công sức lại thuộc về ngành du lịch. Khi các thông tin về ngôi làng Trung Động được nhiều người biết đến, các tour du lịch đã được mở, người ta đến thăm quan và làm cho kinh tế ở làng khởi sắc. Một con đường đến tận của hang đã được xây dựng, chính phủ cũng yêu cầu người dân di dời đến các khu định cư mới nhưng hầu hết họ chọn cách ở lại.
Về cuộc sống hiện tại của người dân Trung Động, một số thanh niên trẻ đã rời khỏi đây, ra ngoài làm việc kiếm tiền, chỉ còn người già và trẻ em ở lại. Một số người phụ nữ không ra ngoài đi làm đều mở các ‘khu du lịch sinh thái’ nhỏ trong hang động, ngày ngày tiếp đón du khách.