Theo Báo cáo Đào tạo Thương mại điện tử 2025 do Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) công bố, sau hơn một thập kỷ tăng trưởng mạnh mẽ, thương mại điện tử (TMĐT) đã trở thành một trụ cột quan trọng của kinh tế số Việt Nam. Song song với sự bùng nổ của thị trường, hệ thống giáo dục, đặc biệt là các cơ sở giáo dục đại học, đã và đang đóng vai trò then chốt trong việc cung ứng nguồn nhân lực cho lĩnh vực này.
Báo cáo của VECOM cho biết, kết quả khảo sát tại gần 250 cơ sở giáo dục đại học trên cả nước cho thấy, đến năm 2025 đã có 47 trường đào tạo ngành Thương mại điện tử, 16 chuyên ngành và hơn 110 học phần liên quan đến TMĐT được giảng dạy. So với các năm trước, số trường đào tạo ngành TMĐT tiếp tục tăng, cho thấy sức hút ngày càng lớn của lĩnh vực này trong hệ thống giáo dục đại học.
Nâng cao chất lượng đào tạo thương mại điện tử trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia
Quy mô tuyển sinh cũng phản ánh rõ xu hướng đó. Số lượng sinh viên nhập học ngành TMĐT tăng mạnh, từ hơn 3.400 sinh viên năm học 2023,2024 lên gần 5.000 sinh viên trong năm học 2025,2026.
Đáng chú ý, không chỉ tăng về số lượng, chất lượng đầu vào cũng được cải thiện khi phần lớn các trường ghi nhận điểm chuẩn trúng tuyển có xu hướng tăng qua từng năm. Điều này cho thấy TMĐT đang dần trở thành lựa chọn ưu tiên của nhiều thí sinh có năng lực học tập khá, giỏi.
Một điểm tích cực được Báo cáo 2025 ghi nhận là mức độ công khai, minh bạch thông tin về chương trình đào tạo TMĐT đã được cải thiện đáng kể. Hầu hết các trường đều công bố danh mục học phần, số tín chỉ và lộ trình học tập trên website chính thức, tạo điều kiện thuận lợi cho người học, doanh nghiệp và các bên liên quan tiếp cận thông tin.
Tuy nhiên, khi đi sâu vào phân tích, nhiều hạn chế vẫn tồn tại. Chương trình đào tạo giữa các trường thiếu sự thống nhất về cấu trúc, định dạng và cách trình bày, thậm chí ngay trong cùng một trường cũng có sự khác biệt giữa các khoa. Việc lưu trữ chương trình đào tạo phân tán, thiếu cập nhật, gây khó khăn cho công tác so sánh, đánh giá và nghiên cứu chuyên sâu. Đây là rào cản không nhỏ trong bối cảnh yêu cầu chuẩn hóa và nâng cao chất lượng đào tạo ngày càng được đặt ra.
Một trong những phát hiện quan trọng của Báo cáo là sự mất cân đối trong nội dung chương trình đào tạo TMĐT. Trong khi các học phần truyền thống như pháp luật TMĐT, an toàn và bảo mật, quản trị dự án được nhiều trường chú trọng thì các nội dung mới, mang tính chiến lược dài hạn lại chưa được phổ cập tương xứng.
Cụ thể, chỉ khoảng 38% cơ sở đào tạo có học phần về thương mại điện tử xuyên biên giới và chưa đến 30% trường đưa nội dung bảo vệ môi trường vào chương trình giảng dạy. Ngay cả tại những trường đã triển khai, các học phần này phần lớn vẫn ở dạng tự chọn. Thực trạng này đặt ra thách thức lớn trong bối cảnh Luật Thương mại điện tử mới và Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2026,2030 đều nhấn mạnh mục tiêu phát triển xanh, giảm rác thải nhựa và thúc đẩy xuất khẩu trực tuyến.
Trên cơ sở đó, Báo cáo Đào tạo thương mại điện tử 2025 cho rằng các cơ sở giáo dục đại học giữ vai trò nòng cốt trong việc hiện thực hóa mục tiêu phát triển thương mại điện tử xanh và bền vững. Tuy nhiên, để các học phần về bảo vệ môi trường và thương mại điện tử xuyên biên giới trở thành nội dung bắt buộc trong giai đoạn 2026–2030, các trường sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức như sửa đổi chương trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên, xây dựng học liệu và tăng cường liên kết với doanh nghiệp cũng như các tổ chức xã hội nghề nghiệp.
Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam đề xuất trong giai đoạn 2026–2027 cần đẩy mạnh liên kết giữa các trường đại học trong việc nghiên cứu, điều chỉnh và ban hành chương trình đào tạo, thay vì mỗi trường triển khai riêng lẻ. Đồng thời, cần nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên trong các lĩnh vực mới, tăng cường hợp tác với các tổ chức trong và ngoài nước, tổ chức các hội thảo khoa học chuyên sâu và tạo ra nhiều hoạt động thực tiễn để sinh viên tiếp cận sớm với thương mại điện tử xanh và thương mại điện tử xuyên biên giới.
Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia, nâng cao chất lượng đào tạo thương mại điện tử là nhiệm vụ mang tính chiến lược, góp phần phát triển nguồn nhân lực số và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, cơ sở đào tạo và doanh nghiệp sẽ là yếu tố quyết định để đào tạo TMĐT tại Việt Nam đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế số và hội nhập quốc tế.