Phân tích, đánh giá thực trạng chất lượng đào tạo nguồn nhân lực ngành Xuất bản ở Việt Nam hiện nay
Các đồng chí: Phan Xuân Thủy, Phó trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương; PGS, TS Phạm Minh Sơn, Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền; PGS, TS Vũ Trọng Lâm, Giám đốc – Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, đồng chủ trì Hội thảo.
Quang cảnh hội thảo
PGS, TS. Phạm Minh Sơn, Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền nhận định, “Toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tác động sâu sắc đến tất cả các khía cạnh của đời sống xã hội, tạo ra cả những thời cơ và thách thức đối với công tác xuất bản nói chung và đào tạo nguồn nhân lực cho ngành Xuất bản nói riêng, trong đó thách thức có phần nhiều hơn.
Đặc biệt, chuyển đổi số trong lĩnh vực xuất bản diễn ra mạnh mẽ, làm thay đổi căn bản hoạt động của toàn ngành trên các bình diện như: Quy trình xuất bản được rút ngắn cả về không gian và thời gian; phương thức xuất bản thay đổi, từ công nghệ in trên giấy sang công nghệ xuất bản điện tử; phương thức kinh doanh xuất bản truyền thống chuyển sang sang phương thức kinh doanh trực tuyến; hoạt động sáng tạo và phân phối nội dung giản đơn trên quy mô nhỏ đã chuyển sang các dịch vụ nội dung toàn cầu, tăng cường trải nghiệm cho độc giả; công nghệ quản lý, quản trị nhà xuất bản, quản trị kênh và mạng lưới bán hàng cũng thay đổi theo hướng số hóa; xu hướng tiếp nhận, tiêu thụ thông tin cũng như thị hiếu của công chúng đều chứng kiến những bước chuyển lớn.
Điều này đã đặt ra yêu cầu phải đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực cho ngành Xuất bản theo hướng trang bị những tri thức, kỹ năng mới và toàn diện hơn, nhất là về năng lực công nghệ thông tin, năng lực tác nghiệp và hoạt động xuất bản trong môi trường số, nắm bắt thị hiếu bạn đọc, xây dựng thương hiệu, truyền thông, marketing, kinh doanh xuất bản phẩm”.
PGS, TS. Phạm Minh Sơn nhấn mạnh: “Học viện Báo chí và Tuyên truyền rất mong muốn được lắng nghe những ý kiến đánh giá, nhìn nhận thẳng thắn về công tác đào tạo cán bộ cho ngành xuất bản thời gian qua, cũng như tiếp thu những kinh nghiệm, kiến nghị và đề xuất giải pháp từ phía các cơ quan quản lý, cơ quan xuất bản, các nhà khoa học, chuyên gia để nâng cao hơn nữa chất lượng đào tạo nguồn nhân lực cho hoạt động xuất bản đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới”.
Hội thảo “Nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực cho hoạt động xuất bản Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới” được tổ chức trong bối cảnh cả hệ thống chính trị đang hướng tới tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 25/8/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản”.
Đây là dịp để các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý, các ban, bộ, ngành, ở Trung ương và địa phương, các cơ quan xuất bản, in, phát hành trao đổi, nghiên cứu, thảo luận nhằm làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn, phân tích, đánh giá thực trạng chất lượng đào tạo nguồn nhân lực ngành Xuất bản ở Việt Nam hiện nay; làm rõ những vấn đề đặt ra, từ đó đề xuất các giải pháp, khuyến nghị trong đào tạo, bồi dưỡng và phát triển nguồn nhân lực cho hoạt động xuất bản, đáp ứng các yêu cầu đặt ra trong giai đoạn phát triển mới.
Hội thảo đã nhận được gần 70 tham luận và lắng nghe 8 báo cáo tham luận trực tiếp cùng nhiều ý kiến thảo luận sâu sắc, tâm huyết, trách nhiệm của các đồng chí lãnh đạo, các nhà khoa học, nhà chuyên môn, trong đó đều thống nhất: Đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực là nhiệm vụ then chốt, có tính chất quyết định đến sự phát triển của ngành Xuất bản ở Việt Nam trong thời kỳ mới, điều này đã được khẳng định trong Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 25/08/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản”.
Các ý kiến tham luận và phát biểu đã chỉ rõ những tiêu chí đánh giá cụ thể và các yếu tố tác động đến chất lượng đào tạo nguồn nhân lực cho ngành Xuất bản Việt Nam hiện nay, tìm hiểu kinh nghiệm đào tạo nhân lực ngành Xuất bản của các nước trên thế giới và một số gợi mở đối với Việt Nam… Trên cơ sở phân tích những kết quả đạt được trong công tác đào tạo nguồn nhân lực cho ngành Xuất bản ở Việt Nam sau 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng.
Trong đó khẳng định, các cơ sở đào tạo chủ lực trong lĩnh vực Xuất bản đã tích cực rà soát, đổi mới mục tiêu, nội dung, chương trình, phương thức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trong cả ba lĩnh vực xuất bản, in và phát hành, theo hướng hiện đại, khoa học, lấy người học làm trung tâm, chú trọng tính thực hành, thực tế và tích cực ứng dụng chuyển đổi số trong hoạt động dạy và học nhằm nâng cao chất lượng đào tạo...
Các đại biểu, nhà khoa học tham dự Hội thảo chụp ảnh lưu niệm
Hiện nay, trên cả nước có bốn cơ sở chủ yếu đào tạo cán bộ ngành xuất bản, in và phát hành, bao gồm: Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh và Đại học Bách khoa Hà Nội.
Các cơ sở đào tạo về lĩnh vực xuất bản đã tích cực rà soát, đổi mới mục tiêu, chương trình, phương thức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, cập nhật các nội dung đào tạo mới phù hợp với thực tiễn phát triển ngành xuất bản, theo hướng hiện đại, khoa học, lấy người học làm trung tâm, chú trọng tính thực hành, thực tế và tích cực ứng dụng chuyển đổi số trong hoạt động dạy và học nhằm nâng cao chất lượng đào tạo. Công tác đào tạo ngày càng bám sát và đáp ứng tốt hơn các yêu cầu, đòi hỏi mới của thực tiễn.
Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ và tác động sâu sắc đến tất cả các ngành, lĩnh vực, trong đó có Xuất bản, các cơ sở đào tạo đã nhanh chóng chuyển trọng tâm đào tạo sang lĩnh vực xuất bản số, xuất bản điện tử, trang bị cho người học kiến thức, năng lực ứng dụng các công nghệ xuất bản hiện đại; tích cực xây dựng lộ trình và thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong hoạt động giảng dạy, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực ngành xuất bản trong tình hình mới. Nhờ đó, đội ngũ cán bộ nghiên cứu, biên tập, cán bộ chuyên môn kỹ thuật và quản lý trong ngành xuất bản đã trưởng thành, tiến bộ nhiều mặt, trình độ sau đại học ngày càng tăng.
PGS, TS. Vũ Trọng Lâm, Giám đốc, Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật chỉ ra, bên cạnh những thành công, công tác đào tạo nguồn nhân lực cho ngành Xuất bản trong những năm qua vẫn còn một số hạn chế, kết quả đào tạo chưa thực sự đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Con số 4/450 trường đại học hiện nay ở Việt Nam có đào tạo về xuất bản, in và phát hành cho thấy sự rất ít ỏi, cùng với đó sức hút của ngành xuất bản có phần “yếu thế” hơn so với các ngành báo chí - truyền thông ở khía cạnh thu nhập và tính năng động, nên số lượng tuyển sinh, đào tạo hàng năm của các cơ sở đào tạo còn thấp, chưa thực sự giải tỏa được “cơn khát” nhân lực của ngành xuất bản.
Đặc biệt, nội dung nhiều chương trình đào tạo ngành xuất bản chưa thực sự phù hợp. Các nội dung đào tạo cấp thiết trong bối cảnh hiện nay như công nghệ xuất bản, công nghệ truyền thông, quản trị mạng, kinh doanh xuất bản phẩm… đều là những vấn đề mới, khó, nhưng thời gian và các điều kiện đào tạo cần thiết như cơ sở vật chất - kỹ thuật, đội ngũ giảng viên, nhất là các nhà khoa học đầu ngành của các cơ sở đào tạo còn thiếu.
Bên cạnh đó, trước tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 dẫn đến sự ra đời của nhiều phương thức xuất bản và phát hành mới, cùng với sự thay đổi về thị hiếu và đòi hỏi ngày càng cao trong trải nghiệm của công chúng đối với các xuất bản phẩm đã tác động lớn đến hoạt động xuất bản, in và phát hành sách tại Việt Nam. Công tác đào tạo nguồn nhân lực cho ngành xuất bản tại Việt Nam bởi thế cần phải thay đổi để bắt kịp xu thế mới, vì chính sự tồn tại và phát triển của ngành, nhất là khi ngành xuất bản đang phải vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị, định hướng tư tưởng, nâng cao dân trí, phục hồi và phát triển mạnh mẽ văn hóa đọc; đồng thời phải thực hiện nhiệm vụ sản xuất kinh doanh, xây dựng ngành xuất bản trở thành một ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn, phát triển toàn diện, vững chắc.
Tổng kết Hội thảo, đồng chí Phan Xuân Thủy, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương khẳng định, Hội thảo “Nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực cho hoạt động xuất bản Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới” thành công tốt đẹp. Hội thảo là cơ sở để Ban Tuyên giáo Trung ương cùng các cơ quan, ban, ngành đánh giá, tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản”, đồng thời xây dựng đề xuất, kiến nghị đối với Đảng, Nhà nước, các cơ quan quản lý, cơ quan xuất bản, cơ sở đào tạo trong lĩnh vực xuất bản nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng đào tạo nguồn nhân lực cho ngành Xuất bản ở Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.
Đề xuất các giải pháp, khuyến nghị
Các tham luận và ý kiến tại Hội thảo đã phân tích, dự báo bối cảnh, xu hướng phát triển của ngành xuất bản trong thời gian tới, từ đó đề xuất các giải pháp, khuyến nghị nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực ngành Xuất bản đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới, cụ thể:
Một là, tiếp tục rà soát, sửa đổi, tạo điều kiện về cơ chế, chính sách đặc thù trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành Xuất bản, coi đây là động lực quan trọng để xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác xuất bản, in và phát hành sách có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức trong sáng, chuyên môn, nghiệp vụ giỏi, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển và hội nhập quốc tế sâu rộng, góp phần khẳng định vị thế, vai trò là một trong những hoạt động tư tưởng sắc bén của Đảng, Nhà nước và Nhân dân; là một bộ phận quan trọng của nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Hai là, tiếp tục rà soát, đổi mới nội dung, hình thức, khung chương trình đào tạo. Thiết kế các mảng kiến thức và thời lượng phù hợp cho từng mảng cụ thể trong tổng thể chương trình đào tạo; nội hàm từng môn học cần chú trọng cập nhật các kiến thức và kỹ năng phù hợp với thực tiễn yêu cầu, đặc biệt chú trọng mảng kiến thức mới về xuất bản như phát hành xuất bản phẩm điện tử, quy trình công nghệ quản lý nhà nước về xuất bản, công nghệ kinh doanh xuất bản phẩm và những kiến thức và kỹ năng liên quan đến xuất bản, phát hành xuất bản phẩm điện tử; coi trọng khối kiến thức, kỹ năng thực hành, thực tập nghề nghiệp trong chương trình đào tạo.
Ba là, thường xuyên bồi dưỡng, cập nhật kiến thức, nâng cao chất lượng giảng dạy của đội ngũ giảng viên ngành Xuất bản trong các cơ sở đào tạo; tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ, sử dụng phương tiện hiện đại trong giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực cho ngành Xuất bản; tăng cường sử dụng phương tiện hiện đại trong hoạt động giảng dạy để cải tiến phương pháp, hình thức và công cụ giảng dạy và học tập; tăng cường và hoàn thiện hệ thống học liệu phục vụ công tác đào tạo; khuyến khích các hoạt động nghiên cứu khoa học góp phần hoàn thiện hệ thống lý luận, tổng kết thực tiễn trong ngành Xuất bản.
Bốn là, tăng cường gắn kết giữa cơ sở đào tạo với cơ quan, doanh nghiệp, nhà xuất bản, cơ sở in, phát hành trong quá trình đào tạo; gắn việc đào tạo, dự báo nhu cầu đào tạo với yêu cầu thực tiễn của ngành xuất bản, in và phát hành. Thu hút các chuyên gia là lãnh đạo cơ quan quản lý nhà nước, lãnh đạo nhà xuất bản, công ty, doanh nghiệp sách tham gia giảng dạy các môn học, chuyên đề trong chương trình đào tạo; liên kết chặt chẽ với các nhà sách/công ty/doanh nghiệp sách trên địa bàn thực hiện đào tạo mảng thực hành nghiệp vụ cho từng môn học song hành với các chương trình thực tập nghề nghiệp trong chương trình đào tạo; tăng cường hợp tác quốc tế trong khu vực và thế giới trong đào tạo nhân lực cho ngành xuất bản.
Năm là, cùng với đào tạo tại các cơ sở đào tạo đại học, các cơ quan xuất bản cũng cần phải thường xuyên tiến hành các chương trình đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp thường kỳ đối với cán bộ, biên tập viên, trong đó đặc biệt chú trọng các nội dung gắn với chuyển đổi số xuất bản, trí tuệ nhân tạo, kiến thức về truyền thông, tiếp thị, kinh doanh, thương mại hóa trong hoạt động xuất bản.