Vào một buổi chiều tháng 2/1958, một nông dân ở thôn Bái Trạch, xã Xuân Giang, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, khi đang đào trong vườn nhà, đã phát hiện một chiếc quách. Sau khi phá vỡ một phần, ông thấy lộ ra chiếc quan tài sơn son thếp vàng. Điều đặc biệt là thay vì mùi hôi thối như các ngôi mộ khác, ngôi mộ này lại tỏa ra một hương thơm nhẹ nhàng.
Người nông dân nhanh chóng báo cáo sự việc với chính quyền địa phương, sau đó, sự việc đã được trình lên cơ quan Trung ương.
Thực hiện chỉ thị từ Phủ Thủ tướng, các cán bộ bảo tồn và bảo tàng đã sử dụng xi măng để hàn kín những phần đã bị phá vỡ và giao ngôi mộ cổ lại cho địa phương quản lý, bảo vệ.
Trong những năm sau đó, do yêu cầu sản xuất của địa phương, an toàn của ngôi mộ bị đe dọa. Được sự cho phép từ cấp trên, đội khảo cổ thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tiến hành khai quật và đưa chiếc quan tài nguyên vẹn về Viện Bảo tàng Lịch sử vào năm 1964.
Chiếc quách được làm từ hỗn hợp gồm vôi sò, cát, mật và gạch non được giã nhỏ, sau đó trộn đều và nén chặt quanh 6 mặt quan tài, tạo nên một khối cứng chắc như bê tông.
Ngày 2/4/1964, Viện Bảo tàng Lịch sử đã tổ chức buổi mở nắp quan tài với sự hiện diện của Thủ tướng Phạm Văn Đồng.
Chiếc quan tài được chế tác từ gỗ Ngọc Am, còn gọi là Pơ Mu. Bên trong, các vách quan tài đều được lót thêm một lớp ván mỏng cùng loại gỗ, giúp tăng độ kín.
Quan tài có hai đáy. Ở giữa hai đáy là một lớp gạo rang dày 10cm, phía trên được phủ một tấm ván dày 2cm với 7 lỗ tròn sắp xếp theo hình chòm sao Bắc Đẩu.
Thi hài được bọc trong nhiều lớp áo quần và vải, vẫn giữ nguyên trạng. Ngoài cùng là chăn bông vỏ gấm, tiếp đến là các lớp áo hoàng bào thêu hình rồng năm móng, khăn gấm thêu hình rồng và tấm bia đá khắc dòng chữ: Lê triều Dụ Tông hoàng đế. Chỉ riêng áo mặc đã có tới 18 chiếc, cùng 10 lớp vải liệm khác. Đây là những sắc phục thời Lê đầu tiên mà Bảo tàng Lịch sử sở hữu.
Thi hài còn đi tất lụa, giày gấm thêu với lớp lót bằng da thuộc mỏng. Đầu gối gối lên một chiếc gối gấm nhồi bông, hai tai được nút bằng bông bọc lụa, mặt phủ một tấm vải gấm thêu rồng với chữ "Thọ" ở giữa và bốn chữ "Vạn" ở bốn góc, biểu tượng của nhà Phật (hiện vật này cùng với mái tóc cắt ngắn khẳng định việc Lê Dụ Tông cuối đời có đi tu).
Khi lớp vải che mặt được nhấc lên, da mặt vua Lê Dụ Tông có màu xám nhạt, sau vài phút chuyển sang màu xám đều như toàn thân. Dù thi hài có chút teo lại, nhưng các khớp vẫn mềm mại, các ngón tay có thể gập duỗi. Môi đã teo, để lộ hàm răng đen, một vài chiếc đã rụng. Râu cằm vẫn còn đen, lấm tấm vài sợi bạc (Lê Dụ Tông mất khi 52 tuổi).
Mộ vua Lê Dụ Tông được phát hiện từ năm 1958 nhưng đến năm 1964 mới được khai quật. Xác ướp của ông được bảo quản tại tầng hầm Bảo tàng Lịch sử Việt Nam trong suốt 46 năm trước khi được hoàn táng tại Thanh Hóa vào tháng 1/2010.
| Vua Lê Dụ Tông sinh năm 1679, là con cả của vua Lê Hy Tông. Năm Ất Dậu (1705), ông chính thức lên ngôi, lấy hiệu là Vĩnh Thịnh, đến năm năm 1720, đổi niên hiệu là Bảo Thái. Năm 1729, vua Lê Dụ Tông nhường ngôi cho con là Lê Duy Phường. Nhà vua mất vào tháng Giêng năm Tân Hợi (1731), hưởng thọ 52 tuổi. Ban đầu, ông được táng ở lăng Cổ Đô, xã Cổ Đô, huyện Đông Sơn, sau được dời đi táng ở Lăng Kim Thạch, huyện Lôi Dương (nay là Thọ Xuân, Thanh Hóa). Vua Lê Dụ Tông chính là cha của Lê Duy Mật - lãnh tụ cuộc khởi nghĩa lớn chống chúa Trịnh ở Thanh Hoá vào giữa thế kỷ XVIII. |