Theo một vài ghi chép cũng như dân gian truyền miệng về cây trầm kỳ nam là một loại gỗ có nguồn gốc từ cây dó bầu, chứa một lượng lớn chất nhựa có mùi thơm. Cây này thường mọc rộng rãi trong những cánh rừng lâu năm, như Khánh Hòa, Quảng Nam và Quảng Ngãi,.. Theo sách Những cây thuộc và vị thuốc Việt Nam của GS.TS Đỗ Tất Lợi, kỳ nam Việt Nam có giá trị rất cao với thị trường quốc tế, nhất là với Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, Hồng Kông,... Đây cũng là loại trầm hương quý hiếm và giá trị nhất mà chỉ ở Việt Nam mới có (theo Báo Tri thức & Cuộc sống).
Cây kỳ nam đôi khi bị nhầm lẫn với trầm hương, vì cả hai có cơ chế hình thành tương tự. Vì vậy, sự quan tâm đối với cây kỳ nam là gì luôn đặc biệt lớn.
Cả trầm hương và kỳ nam xuất phát từ cây dó bầu. Khi cây này bị tổn thương do tác động của thiên nhiên hoặc thiên tai, như đổ gãy cành hoặc bị kiến đục thân, nó sẽ phản ứng bằng cách tạo ra loại nhựa để bảo vệ và chữa lành. Sự khác biệt chính giữa kỳ nam và trầm hương là nguồn gây ra sự hình thành của chúng.
Thực tế cho thấy không phải cây nào cũng có khả năng sản sinh ra kỳ nam và trầm hương một cách dễ dàng. Gỗ kỳ nam phải mất tới 50 năm đến hơn 1000 năm tích trầm.
Trong khi giữa hàng ngàn cây dó bầu chỉ tạo ra một cây trầm, thì phải cần hàng triệu cây dó bầu mới có thể tạo ra một cây kỳ Nam. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi kỳ nam luôn nằm trong số những loại cây quý hiếm và có giá trị kinh tế cao nhất.
Hiện nay, giá của kỳ nam dao động trong khoảng từ 2 tỷ đến 6 tỷ đồng cho mỗi kg loại gỗ rục không chìm trong nước.
Các yếu tố quyết định giá kỳ nam bao gồm lượng dầu có trong gỗ, khả năng chìm nổi của khối gỗ và kích thước của nó. Những loại kỳ nam khác nhau có giá trị khác nhau, thường dao động từ 8 tỷ đến 16 tỷ đồng cho mỗi kg. Tất nhiên, giá cụ thể có thể thay đổi dựa trên thể tích và chất lượng của khối gỗ cũng như thị trường và nhu cầu từ các nhà sưu tầm.
Quan trọng là giá của kỳ nam có thể biến đổi theo thời gian và tình hình thị trường. Mặc dù giá cả thường có sự tăng dần, sự biến đổi này vẫn có giới hạn và phụ thuộc vào nhiều yếu tố.
Giống như trầm hương, kỳ nam cũng có các loại với đặc tính riêng biệt, được xếp hạng theo độ quý hiếm, bao gồm:
1. Bạch Kỳ Nam: Bạch Kỳ Nam là một trong những loại gỗ Kỳ Nam quý hiếm nhất, mức giá của nó có thể lên đến 50 tỷ đồng/kg. Thời gian lên men của Bạch Kỳ Nam phải mất khoảng hơn 3000 năm trở lên.
Nó có màu trắng xám, với lớp vân mật bám quanh bề mặt, chứa nhiều tinh dầu và có cấu trúc mềm mại. Khi bạn cắt một khối Bạch Kỳ Nam, bạn sẽ thấy màu nâu đỏ bên trong. Tuy nhiên, do tác động của không khí, màu sắc tại vị trí cắt có thể sáng hơn sau một thời gian ngắn, thường trong vòng 1 giờ.
2. Thanh Kỳ Nam: Thanh Kỳ Nam được xếp hạng quý hiếm thứ hai trong các loại gỗ Kỳ Nam. Nó có màu ánh tím xanh độc đáo. Loại này thực tế có hai biến thể: một ít dầu và một nhiều dầu. Biến thể ít dầu thường cứng và khô, trong khi biến thể nhiều dầu sẽ mềm hơn.
3. Huỳnh Kỳ Nam: Huỳnh Kỳ Nam xếp hạng quý hiếm thứ ba. Nó có màu vàng giống màu sáp ong, có sự độc đáo và hấp dẫn riêng. Đặc tính của loại này bao gồm chất dầu cứng và có trọng lượng tương đối lớn.
4. Hắc Kỳ Nam: Hắc Kỳ Nam xếp hạng thứ tư về độ quý hiếm. Nó có màu đen đậm giống như màu hắc ín và nổi bật bởi việc tinh dầu hoà quyện vào cả thân cây. Do đó, Hắc Kỳ Nam có cảm giác khá cứng và nặng hơn so với các loại khác khi cầm lên.
*Nguồn theo: Sách "Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam" - GS.TS Đỗ Tất Lợi; Báo Tri thức & Cuộc sống.