Ở Tam Môn Hạ, Hà Nam, Trung Quốc, một ngôi làng vô cùng độc đáo, nơi cư dân sinh sống trong những ngôi nhà được xây dựng dưới lòng đất, được gọi với cái tên Yaodong.
Từ trên cao, du khách có thể nhận ra sự đặc trưng của ngôi làng với mật độ dày đặc của những hố sâu. Đó là ngôi làng cổ Tam Môn Hiệp.
Người dân giải thích rằng những chiếc hố này đã là nơi sinh sống của họ qua nhiều đời. Mỗi chiếc hố, hình vuông hoặc chữ nhật, có độ sâu từ 6-7 mét. Trên bốn bức tường của hố, người dân đã đào những hang động để sắp xếp các phòng như phòng khách, phòng ngủ, phòng bếp, nhà vệ sinh... Nhiệt độ tại nơi đây được điều hòa tự nhiên, mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông. Có một câu nói rất quen thuộc ở ngôi làng này là "thấy cây mà không thấy nhà, thấy tiếng người mà không biết phát ra từ đâu" chính bởi thiết kế dưới lòng đất này.
Trong mùa đông, nhiệt độ bên trong các căn nhà khoảng 10 độ C, trong khi vào mùa hè, mức nhiệt độ chỉ là 20 độ C. Xung quanh làng có hệ thống thoát nước để đảm bảo dòng nước không tràn vào nhà sau mưa lũ.
Ước tính rằng trước đây có khoảng 10.000 ngôi nhà được xây dựng theo kiểu đặc biệt này. Hiện nay, khoảng 3.000 người vẫn chọn sống trong những ngôi nhà có kiến trúc độc đáo này, trong khi nhiều người khác đã chuyển đến ở những ngôi nhà hiện đại hơn.
Trong số hàng ngàn ngôi nhà này, không ít công trình có 6 thế hệ từng sinh sống, với hơn 200 năm lịch sử. Tuy nhiên, kiến trúc độc đáo này được cho là đã tồn tại từ cách đây 4000 năm.
Kiểu nhà Yaodong được cho là xuất hiện từ thời kỳ đồ đồng và tiếp tục xây dựng trong thời kỳ nhà Minh và nhà Thanh trong lịch sử Trung Quốc. Ngày nay, các căn nhà này đã được trang bị đầy đủ tiện nghi hiện đại, có điện và nhiều tiện ích khác. Mỗi căn nhà được xây dựng cẩn thận, mất từ 2-3 năm để hoàn thành nhưng sau có thể tồn tại hàng trăm năm.
Từ trên cao, mỗi căn nhà có hình vuông hoặc hình chữ nhật, với sân nhỏ, bên trong có đủ các không gian như phòng khách, phòng ngủ và nhà bếp. Giá thuê một căn nhà một phòng ngủ dao động khoảng 700.000 đồng/tháng, còn giá bán một căn nhà với 3 phòng ngủ và phòng tắm là khoảng hơn 950 triệu đồng.
Ngoài có điều hòa tự nhiên mát mẻ vào mùa hè, ấm áp vào mùa đông, những ngôi nhà này còn có khả năng chống lại động đất. Do đó, qua hàng trăm năm, người dân ở đây vẫn tiếp tục sống và sinh hoạt bên trong những căn nhà độc đáo. Mỗi ngôi nhà được trang bị một đường hầm dẫn ra sân chung, nơi tổ chức các sự kiện như cuộc họp, đám cưới, lễ hội và các hoạt động cộng đồng.
Cách xây dựng dưới lòng đất như kiểu nhà Yaodong không chỉ mang lại sự thoải mái mà còn giúp tiết kiệm năng lượng. Với sự độc đáo và lối đi lạ dưới lòng đất, nó thường được gọi là "ngôi làng bí ẩn". Nhiều tờ báo trên thế giới đã đăng tải hình ảnh và cảnh quay từ trên cao về những ngôi nhà Yaodong thú vị này.
Vì sự hiếm có, độc đáo trong cách xây dựng, nhiều du khách đã tới thăm quan để tận mắt chứng kiến những ngôi nhà đặc biệt này. Năm 2011, cơ quan chức năng Trung Quốc đã công nhận kiểu nhà này là di sản văn hóa phi vật thể và chúng đang được bảo tồn và giữ gìn.