Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, doanh nghiệp Việt Nam không còn lựa chọn nào khác ngoài việc đổi mới để tồn tại và phát triển. Công nghiệp 4.0 không chỉ là xu hướng mà đã trở thành “cuộc cách mạng mềm” buộc doanh nghiệp từ lớn tới nhỏ phải tích hợp công nghệ hiện đại cùng phương pháp quản trị để cải thiện năng suất. Điều đáng mừng là ngày càng nhiều doanh nghiệp trong nước đã bước vào cuộc chơi này với tinh thần chủ động và thực tiễn.
Một trong những lĩnh vực tiên phong là ngành sữa. Từ năm 2022, nhiều doanh nghiệp lớn như Vinamilk, Vinasoy đã đồng loạt triển khai hệ thống mã số, mã vạch, mã định danh địa điểm (GLN), mã sản phẩm toàn cầu (GTIN) và mã SSCC cho container vận chuyển. Những giải pháp này giúp đồng bộ hóa dữ liệu trong toàn bộ chuỗi cung ứng, từ nhà máy đến hệ thống phân phối, giảm thiểu sai sót, tối ưu hóa kho vận và cải thiện tốc độ xử lý đơn hàng. Đây là bước chuyển số hóa cơ bản nhưng tạo ra thay đổi đáng kể trong hiệu quả vận hành của doanh nghiệp.
Không chỉ dừng lại ở công nghệ thông tin, nhiều doanh nghiệp còn tiến xa hơn khi tích hợp cảm biến IoT, tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) vào quy trình sản xuất. Tập đoàn Rạng Đông là ví dụ điển hình, nhiều năm qua, Rạng Đông không chỉ hiện đại hóa thiết bị mà còn xây dựng kiến trúc công nghệ hợp nhất giữa các máy móc thế hệ cũ và mới. Nhờ vậy, công ty duy trì sản lượng cao nhưng vẫn tiết kiệm chi phí đầu tư và vận hành. Đồng thời, hệ thống thu thập dữ liệu thời gian thực cũng giúp đơn vị dự báo bảo trì, giảm thiểu thời gian chết của thiết bị.
Tích hợp công nghệ phù hợp với thực tiễn là điều mà các doanh nghiệp đã và đang làm để nâng cao năng suất.
Trong ngành thực phẩm, công ty Vissan đã triển khai các dây chuyền giết mổ tự động, kết hợp hệ thống giám sát thông minh giúp truy xuất nguồn gốc sản phẩm theo thời gian thực. Việc này không chỉ đáp ứng yêu cầu an toàn thực phẩm mà còn giúp giảm nhân công, tiết kiệm nguyên vật liệu và tối ưu hóa năng suất. Việc áp dụng công nghệ mới đã giúp họ rút ngắn chu kỳ sản xuất xuống 25%, trong khi năng suất lao động tăng hơn 30% chỉ trong hai năm.
Lĩnh vực nông nghiệp cũng đang có sự chuyển dịch rõ nét nhờ công nghệ. Một số trang trại lớn tại Lâm Đồng và Đồng Tháp đã sử dụng drone phun thuốc tự động, hệ thống tưới thông minh, cảm biến đo độ ẩm đất để quản lý canh tác. Thay vì phụ thuộc vào kinh nghiệm thủ công, các quyết định canh tác giờ đây dựa trên dữ liệu. Điều này giúp giảm chi phí phân bón và nước tưới từ 20–30%, đồng thời tăng năng suất cây trồng trên mỗi hecta.
Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng thuận lợi khi bước vào cách mạng công nghiệp 4.0. Một khảo sát mới đây cho thấy, chỉ khoảng 21% doanh nghiệp vừa và nhỏ có lộ trình rõ ràng về ứng dụng công nghệ mới. Rào cản lớn nhất là thiếu vốn, thiếu nhân lực có kỹ năng số, thiếu hiểu biết về quy trình tích hợp công nghệ. Nhiều doanh nghiệp vẫn loay hoay ở giai đoạn số hóa văn phòng, chưa chạm tới “trái tim” của sản xuất: dây chuyền, máy móc và chuỗi cung ứng.
Để vượt qua các thách thức trên, một số doanh nghiệp đã lựa chọn cách đi từng bước nhỏ nhưng chắc chắn. Họ bắt đầu bằng các công cụ quản trị phổ biến như Lean, 5S, Kaizen, kết hợp với phần mềm quản lý sản xuất (MES), hệ thống ERP tích hợp, và các bảng điều khiển số liệu (dashboard) để theo dõi hiệu suất thời gian thực. Chính những cải tiến có mục tiêu và khả thi này đang tạo ra làn sóng chuyển đổi thực chất hơn là chạy theo phong trào.
Ảnh minh hoạ.
Chính phủ và các địa phương cũng đang có những chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới. TP.Hồ Chí Minh, Hà Nội và Đà Nẵng đã ban hành chính sách hỗ trợ chuyển đổi số cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Các trung tâm đổi mới sáng tạo, khu công nghệ cao cũng mở ra nhiều chương trình đào tạo, tư vấn, hỗ trợ kỹ thuật miễn phí hoặc đồng tài trợ.
Một hướng đi hiệu quả nữa là liên kết doanh nghiệp – viện nghiên cứu – trường đại học. Các mô hình hợp tác này không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí nghiên cứu mà còn đảm bảo công nghệ triển khai sát với nhu cầu thực tế. Chẳng hạn, nhiều doanh nghiệp tại Khu công nghệ cao TP.HCM đã hợp tác với Đại học Bách khoa để ứng dụng robot vào đóng gói và phân loại sản phẩm, giúp tiết kiệm hàng tỷ đồng chi phí mỗi năm.
Trong tương lai gần, việc tích hợp công nghệ 4.0 không còn là lựa chọn mà là điều bắt buộc nếu doanh nghiệp muốn đứng vững và vươn xa. Tuy nhiên, công nghệ chỉ phát huy tối đa hiệu quả khi đi cùng chiến lược bài bản, đào tạo nhân lực và cải cách quy trình vận hành. Tốc độ và quyết tâm trong triển khai sẽ là yếu tố phân định giữa doanh nghiệp tiên phong và kẻ chậm chân trong cuộc đua toàn cầu hóa.