Những năm qua, nhờ việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học và công nghệ (KH&CN) trong sản xuất, nhiều cơ sở, doanh nghiệp tại các làng nghề truyền thống trong tỉnh Thanh Hóa đã nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, giảm bớt chi phí lao động. Từ đó, mang lại thu nhập cao và đóng góp tích cực cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Tại làng nghề rèn Tiến Lộc (Hậu Lộc), dù còn trẻ tuổi nhưng anh Phạm Văn Tiến, Giám đốc Công ty TNHH XR Tấn Lộc Tài cũng không ngần ngại đầu tư số vốn lớn để ứng dụng KH&CN vào sản xuất. Anh Tiến cho biết: "Trước đây, người dân trong xã chủ yếu làm nghề rèn theo phương pháp thủ công nên năng suất, chất lượng sản phẩm không cao, mà lại vất vả. Ngày nay, cùng với sự phát triển của KH&CN, máy móc được đưa vào quy trình sản xuất, giúp người thợ giảm bớt được rất nhiều công đoạn. Bởi vậy, tôi cũng mạnh dạn đầu tư các loại máy móc, như: mài, cán thép, dập, cắt gọt kim loại, phay, khoan, khắc chữ... để sản xuất. Nhờ đó, năng suất lao động tăng lên hẳn, trung bình một ngày sản xuất hơn 1.000 con dao các loại.
Các sản phẩm thủ công mỹ nghệ nổi tiếng được đúc bằng đồng tại Thiệu Hoá Thanh Hoá
Làng nghề đúc đồng Thiệu Trung, Thiệu Hóa đã phát triển từ lâu đời, gắn với các sản phẩm thủ công mỹ nghệ nổi tiếng như: trống đồng, tượng đồng, đồ thờ... Các sản phẩm của làng nghề rất bền đẹp, có họa tiết hoa văn đặc sắc, gây ấn tượng mạnh đối với khách hàng trong nước và quốc tế. Với mong muốn phát triển làng nghề, nhiều nghệ nhân của làng đã luôn tìm tòi, sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ để nâng cao chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu của khách hàng.
Làng nghề bánh đa truyền thống xã Tân Châu (Thiệu Hóa) được biết đến không chỉ có sản phẩm bánh đa mà còn có bánh đa nem và miến gạo “nức tiếng” trong và ngoài tỉnh. Do vậy, nếu sản xuất thủ công thì không đáp ứng đủ nhu cầu thị trường. Xuất phát từ thực tế này, anh Nguyễn Việt Phương, thôn Phú Văn đã mạnh dạn đưa KH&CN vào sản xuất, nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, giảm bớt chi phí lao động.
Anh Phương chia sẻ: "Để nghề truyền thống của gia đình phát triển phù hợp với thị trường hiện nay, tôi đã mạnh dạn vay vốn đầu tư mở xưởng sản xuất với quy mô 480m2, mua sắm máy làm miến, máy sấy, vắt chân không, máy vo gạo liên hoàn... với tổng chi phí gần 1 tỷ đồng. Khi ứng dụng KH&CN vào sản xuất tôi thấy chất lượng sản phẩm được nâng lên rõ rệt, bánh đa nem mỏng, dai, mềm, có vị đậm đà, dùng để cuốn đồ ăn sống, loại bánh chả dùng để rán rất giòn và thơm. Sợi miến gạo cũng dai và ngon. Nhờ vậy, sản phẩm của gia đình làm ra được thị trường ưa chuộng. Theo tính toán, trừ chi phí, mỗi năm cho thu lãi gần 300 triệu đồng.
Mới đây, sản phẩm bánh đa nem Phương Nhàn tiếp tục đạt chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao. Đây chính là động lực để cơ sở sản xuất của gia đình anh Phương tiếp tục xây dựng, gìn giữ, phát triển nghề truyền thống và mở rộng sản xuất".
Với hơn 900 ha chuyên canh cây cói, vùng đất Nga Sơn, tỉnh Thanh Hoá từ lâu được xem là "vương quốc cói" của cả nước, và là một làng nghề lớn giải quyết việc làm cho hàng nghìn lao động địa phương.
Sản phẩm mỹ nghệ từ cói Nga Sơn
Hiện nay, nhiều sản phẩm mỹ nghệ từ cói Nga Sơn đang được tiêu thụ rất tốt trên thế giới phải kế đến các sản phẩm như: Giỏ trái đất, Đôn cói Việt Trang của (Công ty TNHH xuất khẩu Việt Trang); Bộ rổ cói 3 chiếc, Bình hoa bằng cói, Khay đựng rau, quả Việt Anh, Đĩa đựng rau Salad Việt Anh, Đĩa cói trang trí Việt Anh được sản xuất tại (Công ty Cổ phần sản xuất chế biến cói xuất khẩu Việt Anh); những sản phẩm này đều đạt tiêu chuẩn sản phẩm OCOP 4 sao. Để sản phẩm chinh phục được các đối tác nước ngoài, các doanh nghiệp đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để nâng cao tính cạnh tranh cho sản phẩm nông nghiệp trong đó chú trọng ứng dụng khoa học công nghệ để nâng cao chất lượng sản phẩm cũng như tạo ra nhiều mẫu mã mới đáp ứng thị hiếu của thị trường.
Có thể thấy, việc đẩy mạnh ứng dụng KH&CN vào sản xuất đã giúp cho nhiều hộ làm nghề tại các làng nghề trong tỉnh nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, giảm chi phí lao động. Tuy nhiên, cũng phải thừa nhận do việc đầu tư máy móc, thiết bị hiện đại mất khá nhiều vốn nên việc tiếp cận KH&CN tiên tiến phục vụ cho sản xuất của các cơ sở làng nghề còn yếu. Do hạn chế về công nghệ và kỹ thuật sản xuất nên nhiều làng nghề vẫn sử dụng chủ yếu là lao động thủ công ở hầu hết các công đoạn, kể cả các công đoạn nặng nhọc và độc hại nhất.
Ngoài ra, do việc phát triển nghề và làng nghề còn mang tính tự phát, phân tán, thiếu tính bền vững, quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, chủ yếu là hộ gia đình nên đầu tư, cải tiến và áp dụng công nghệ còn khó khăn. Bởi vậy, theo chia sẻ của nhiều hộ sản xuất tại các làng nghề, chính quyền địa phương cần tăng cường phối hợp với các ngành chức năng tiếp tục hỗ trợ chuyển giao công nghệ, ứng dụng máy móc tiến bộ vào sản xuất cho các hộ làm nghề; khuyến khích các hộ làm nghề mạnh dạn đầu tư trang bị máy móc, áp dụng tiến bộ KH&CN vào sản xuất.