Nhắc tới Trà Vinh, người ta nghĩ đến mảnh đất của những ngôi chùa Khmer cổ kính cùng những di tích lịch sử mang nhiều truyền thuyết huyền thoại, gắn liền với hành trình khai phá, gầy dựng phương Nam. Bên cạnh nhiều địa điểm nổi tiếng, Di tích ao Bà Om ngàn năm soi bóng cổ tự là một trong những niềm tự hào của người dân nơi đây.
Ao Bà Om, hay Ao Vuông nằm cạnh Quốc lộ 53, thuộc phường 8 thành phố Trà Vinh (trước đây là ấp Tà Cụ, xã Nguyệt Hóa, huyện Châu Thành), cách trung tâm thành phố Trà Vinh khoảng 5km về phía Tây Nam.
Ao Bà Om có diện tích hơn 300ha, gồm 3 phần chính là ao, bờ ao và rừng cây cổ thụ bao quanh. Nằm ở vị trí trung tâm của danh thắng là ao nước ngọt có hình vuông, mỗi cạnh dài khoảng 300m, vì thế, ao Bà Om còn có tên gọi khác là ao Vuông. Đây thực ra là một hồ thủy lợi cổ được cư dân địa phương đào đắp thủ công từ nhiều thế kỷ trước nhằm tích trữ nước mưa, bảo đảm nguồn nước ngọt cho sinh hoạt và canh tác nông nghiệp.
Có nhiều truyền thuyết lý giải về cái tên ao Bà Om, trong đó phổ biến nhất là truyền thuyết của người Khmer về một người phụ nữ tên Om đã dùng mưu kế để chiến thắng cánh đàn ông trong cuộc thi đào ao, giành lại quyền lợi của người phụ nữ theo chế độ mẫu hệ, đồng thời mang lại nguồn nước cho cuộc sống sinh hoạt, sản xuất của người dân. Để ghi nhớ công ơn của bà, người dân đã đặt tên cho ao này là ao Bà Om.
Bao quanh ao Bà Om là khu rừng nguyên sinh được bảo tồn khá nguyên vẹn với gần 500 cây dầu cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Qua quá trình xâm thực, đất cát bị cuốn đi làm trơ lại những gốc cây cổ thụ có hình dạng kỳ lạ. Bên dưới tán cây là một lối đi quanh năm mát rượi, ngoằn ngoèo, nhiều đồi dốc khiến người ta mệnh danh nơi này là “Đà Lạt giữa đồng bằng”.
Những rễ cây cổ thụ tại đây trồi lên trên mặt đất từ 1 - 2m và to lớn đến mức phải nhiều người ôm mới hết. Những rễ cây trồi lên mặt đất là do hiện tượng xói mòn đất trong một thời gian dài. Một số cây tạo thành các hang hốc đủ rộng để người chui lọt. Mật độ cây dày đặc với độ che phủ cao tạo cảm giác như một cánh rừng nguyên sinh nằm trong thành phố.
Người dân ở đây cho rằng nhiều cây cổ thụ ở ao Bà Om có tuổi đời hơn ngàn năm bởi bên cạnh ao là chùa Âng - ngôi chùa Khmer cổ nhất Trà Vinh và được xây dựng từ những năm 990. Bên cạnh đó theo phong tục tập quán của người Khmer, mỗi khi xây chùa người ta sẽ xây xung quanh. Vậy nên tuổi đời của những cây bên cạnh ao có thể bằng tuổi chùa.
Với những hình dáng kỳ lạ và có phần đẹp mắt, rễ cây xung quanh Ao Bà Om đã trở thành tác phẩm nghệ thuật độc nhất vô nhị và là một phần di sản tinh thần của người Trà Vinh. Người dân nơi đây vẫn thường xuyên ghé thăm để tận hưởng bầu không khí trong lành cũng như đắm chìm vào thiên nhiên. Nhiều bạn trẻ tới đây để có thể tìm hiểu những nét giao lưu văn hóa của các dân tộc xưa.
Hai bên con đường chính dẫn vào Ao Bà Om là một khu “chợ trời” ẩm thực rất nhộn nhịp, đông vui. Du khách có thể tản bộ ngắm cảnh và khi nào cảm thấy “xót ruột” thì ghé vào một gánh hàng rong, hoặc một quán ăn nhỏ gọn để thưởng thức những món ẩm thực nổi tiếng của Trà Vinh như đá bào sữa, bún mắm, bánh canh, bún cà ri, bánh thốt nốt…
Ao Bà Om đã được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia năm 1994, giữ vị trí quan trọng trong lễ hội Ok Om Bok - Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, diễn ra vào tháng Mười (âm lịch) hằng năm, thu hút số lượng lớn người dân và du khách tham dự. Ngoài ra, trong khuôn viên danh thắng còn có Di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia chùa Âng (chùa Angkorajaborey) - ngôi chùa Khmer cổ nhất Trà Vinh, và Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer. Tất cả tạo thành một quần thể danh thắng, di tích hấp dẫn, là điểm nhấn quan trọng trong tour tham quan Trà Vinh của du khách.