Lượng phát hành giảm nhiệt trong quý 3/2021
Thống kê của Trung tâm Phân tích và Tư vấn đầu tư CTCP Chứng khoán SSI (SSI Research) cho biết, trong quý 3/2021, các doanh nghiệp phát hành 188.000 tỷ đồng trái phiếu, giảm 4,1% so với quý trước và giảm 17% so với cùng kỳ giữa bối cảnh dịch bệnh bùng phát mạnh mẽ và giãn cách xã hội tác động đến kế hoạch phát hành của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, mức nền của quý 3/2020 là tương đối lớn khi đó là quý ghi nhận các doanh nghiệp tăng tốc phát hành trái phiếu riêng lẻ trước khi Nghị định 81 có hiệu lực.
Trong bối cảnh mặt bằng lãi suất ở mức thấp như hiện nay, lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong quý 3/2021 vẫn ở mức cao so với trung bình các năm trước và cũng tương đồng với diễn biến phát hành trái phiếu doanh nghiệp của các quốc gia trong khu vực: lãi suất phát hành giảm và tổng lượng phát hành sơ cấp tăng.
Lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong quý 3/2021 chủ yếu là phát hành riêng lẻ trong nước, chiếm tới 89% tổng lượng phát hành. Có 2.000 tỷ đồng (chiếm 1,1% tổng lượng phát hành) là phát hành ra công chúng của CTCP Masan Meatlife và có 725 triệu USD (tương đương 16.000 tỷ đồng, chiếm 8,8% tổng lượng phát hành) là trái phiếu quốc tế của CTCP Vinpearl và CTCP Tập đoàn đầu tư địa ốc Nova (Novaland).
Bất động sản và ngân hàng tiếp tục duy trì là hai nhóm ngành phát hành chiếm tỷ trọng nhiều nhất, lên tới 80% tổng lượng phát hành. Trong đó, nhóm doanh nghiệp bất động sản phát hành tổng cộng 85.000 tỷ đồng (giảm nhẹ -2,7% so với cùng kỳ và chiếm 45% tổng lượng phát hành trong quý).
Điểm đáng chú ý trong quý 3/2021 là các ngân hàng tích cực phát hành trái phiếu với tổng giá trị là 65.200 tỷ đồng, tăng 37,9% so với cùng kỳ nhằm tăng vốn cấp 2 và bổ sung thêm nguồn vốn trung hạn. Nếu loại trừ trái phiếu ngân hàng, tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành quý 3/2021 là 123.000 tỷ đồng, giảm 17% so với cùng kỳ.
Tính chung 9 tháng năm 2021, tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành là 443.100 tỷ đồng, tăng 18,6% so với cùng kỳ 2020. Quán quân phát hành vẫn là các doanh nghiệp bất động sản (201.900 tỷ đồng, chiếm 45,5%); sau đó đến các ngân hàng (136.4000 tỷ đồng, chiếm 30,8%); năng lượng và khoáng sản (21.900 tỷ đồng, chiếm 5,0%); định chế tài chính phi ngân hàng (20.900 tỷ đồng, chiếm 4,7%); phát triển hạ tầng (17.500 tỷ đồng - chiếm 3,9%); và các doanh nghiệp khác.
Dự báo phát hành trái phiếu doanh nghiệp quý 4/2021
Trong tháng 10, Bộ Tài chính đã chỉ đạo kiểm tra tại 10 công ty chứng khoán về tình hình cung cấp dịch vụ về trái phiếu doanh nghiệp. Bởi vì, thời gian gần đây xuất hiện hiện tượng các nhà đầu tư “lách” các quy định của pháp luật để trở thành nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp với mục đích để mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ thông qua phân phối của công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại mà chưa nắm rõ tình hình tài chính của doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, Bộ Tài Chính cũng rà soát lại một số doanh nghiệp có khối lượng phát hành trái phiếu lớn; phát hành trái phiếu không có tài sản đảm bảo; tình hình tài chính yếu nhằm hạn chế tối đa nguy cơ vỡ nợ trên thị trường.
Mới đây, Bộ Tài Chính đã ban hành dự thảo Thông tư nhằm kiểm soát chặt chẽ hơn hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Trong đó, đối với hoạt động phát hành trái phiếu doanh riêng lẻ, điều khoản đáng chú ý nhất là việc quy định trái phiếu của công ty không phải công ty đại chúng phải có tài sản đảm bảo hoặc bảo đảm thanh toán toàn bộ gốc, lãi khi đến hạn.
SSI Research nhận định, trong thời gian qua, các loại trái phiếu doanh nghiệp được phát hành tại Việt Nam đều chưa được xếp hạng tín nhiệm, nhiều loại trái phiếu không có tài sản đảm bảo, không có bảo lãnh thanh toán. Một số doanh nghiệp công bố huy động vốn với lãi suất cao, nhưng không có phương án kinh doanh khả thi rõ ràng do vậy không đảm bảo cho khả năng trả nợ gốc và lãi sau này. Trong ngắn hạn, rủi ro vỡ nợ đến từ các doanh nghiệp này là chưa nhiều khi thời điểm đáo hạn sẽ rơi nhiều vào năm 2023 - 2024.
SSI Research dự báo, dịch bệnh diễn biến phức tạp như hiện tại sẽ đẩy nhanh nguy cơ vỡ nợ từ các doanh nghiệp này, khi không thể kiểm soát được nguồn vốn khiến dòng tiền bị mất cân đối. Cụ thể, thanh khoản của thị trường bất động sản có xu hướng giảm cho thấy sức hấp thụ đang suy yếu dần; các hoạt động triển khai dự án, sự kiện mở bán bị gián đoạn do dịch bệnh; hoạt động đầu tư công các dự án cơ sở hạ tầng đang chậm hơn dự kiến.
Các yếu tố này làm tăng chi phí vốn do ứ đọng, ảnh hưởng đến kế hoạch dòng tiền trả nợ gốc lãi trái phiếu của doanh nghiệp. Ngoài ra, tình trạng sẽ ngày càng tệ hơn khi nhiều trường hợp các doanh nghiệp phải phát hành thêm trái phiếu doanh nghiệp để có thể thanh toán nợ gốc và lãi của các khoản trái phiếu cũ trước đó.