Báo chí có vai trò to lớn đáp ứng nhu cầu thông tin phong phú, đa dạng về mọi mặt
Báo chí giải pháp là cần thiết và là mục tiêu của các cơ quan báo chí, nhất là trong bối cảnh các kênh truyền thông xã hội đang lấn át báo chí hiện nay, nếu báo chí làm tốt vai trò kiến giải sẽ càng khẳng định vai trò vị trí, tác động, hiệu quả của mình đối với xã hội.
TS. Vũ Thị Ánh Hồng - Tổng Biên tập Tạp chí Hải Quan
Theo TS. Vũ Thị Ánh Hồng - Tổng Biên tập Tạp chí Hải Quan, báo chí có vai trò to lớn đáp ứng nhu cầu thông tin phong phú, đa dạng về mọi mặt của đời sống xã hội. Báo chí không chỉ cung cấp thông tin để giúp nhiều người cùng hiểu biết, cùng thống nhất nhận thức, mà báo chí còn thực hiện chức năng quản lý, giám sát và phản biện xã hội, cùng chia sẻ và hợp sức để giải quyết các vấn đề kinh tế xã hội nhằm thúc đẩy xã hội phát triển bền vững.
Không chỉ phản ánh thực tiễn nhanh chóng, chính xác, khách quan, mà báo chí còn cần phải thể hiện rõ vai trò đồng hành, tham gia kiến nghị giải pháp bằng việc ghi nhận, lắng nghe, phản ánh nguyện vọng của công chúng, gắn kết chặt chẽ, lôi kéo công chúng vào xây dựng, hoàn thiện chính sách, tạo ra động lực thúc đẩy giải quyết các vấn đề xã hội nổi bật đang diễn ra.
Nêu thực tế hiện nay, Tổng Biên tập Tạp chí Hải Quan cho biết, có nhiều vấn đề đặt ra đối với báo chí: giữa yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng cao với khả năng, điều kiện, nguồn lực đáp ứng; giữa mục tiêu thu hút sự quan tâm, tin tưởng của công chúng với tính định hướng của thông tin truyền thông chính sách...
Trong lĩnh vực công, cũng có tư tưởng từ phía cơ quan Nhà nước còn xem nhẹ việc phản hồi khi báo chí phản ánh thông tin bức xúc, mặt trái, những hạn chế trong lĩnh vực này. Thực tế có những vấn đề báo chí phản ánh có cơ sở, nhưng cũng có những thông tin sai sự thật, thiếu đầy đủ, không đúng bản chất vấn đề. Có những thông tin khủng hoảng xuất hiện trên mạng xã hội và lan nhanh trên báo chí. “Nếu tổ chức/cá nhân, nhất là cơ quan Nhà nước không kịp thời phản hồi, đưa ra thông điệp trả lời rõ ràng, cụ thể về những sự việc đó thì rất khó để báo chí định hướng, dẫn dắt dư luận xã hội, nêu lên kiến nghị và giải pháp”, bà Vũ Thị Ánh Hồng nói.
Ngược lại, theo TS. Vũ Thị Ánh Hồng, cũng có tư tưởng cho rằng báo chí luôn đứng ngoài cuộc để quan sát, nhòm ngó, nghiêng về phê phán, làm nóng những hạn chế, yếu kém của cơ quan Nhà nước, mà không có góc nhìn cảm thông, đồng hành, trong khi bản thân cơ quan Nhà nước cũng có những khó khăn khách quan, chủ quan và đang nỗ lực tìm giải pháp tháo gỡ. Vì vậy, việc cơ quan Nhà nước ở các cấp còn e dè không cởi mở chia sẻ thông tin với báo chí là không ít.
Còn đối với công chúng, TS Vũ Thị Ánh Hồng cũng cho rằng, công chúng cũng chưa thực sự xác định báo chí là nơi gửi gắm đề xuất, kiến nghị của mình để giải quyết những vấn đề bức xúc, khó khăn trong xây dựng và thực thi chính sách; nhìn chung doanh nghiệp có tâm lý ngại phản ánh với báo chí.
Ngược lại, cá biệt có trường hợp doanh nghiệp/người dân móc nối với báo chí làm nóng những vướng mắc khó khăn của mình trên mặt báo, thậm chí trên cả mạng xã hội để gây sức ép, tạo ra làn sóng trên một số tờ báo phản đối về quy định, cách làm của cơ quan Nhà nước trong thực thi chính sách.
Nơi tìm ra những giải pháp cụ thể, thiết thực, hiệu quả cho hướng đi của báo chí truyền thống
Tại Việt Nam, thực tế cho thấy báo chí thực hiện tích cực và hiệu quả chức năng thông tin, đó là phản ánh, cập nhật về các sự kiện, vấn đề, hiện tượng đang diễn ra ở các lĩnh vực của đời sống xã hội. Tuy nhiên, báo chí vẫn còn nhiều hạn chế, đồng thời cũng gặp khó khăn từ khách quan, chủ quan khi áp dụng theo hướng báo chí giải pháp.
Từ góc nhìn thực tiễn báo chí đối với lĩnh vực Hải quan cho thấy một số vấn đề đặt ra với báo chí và các bên liên quan khi thực hiện báo chí giải pháp. Trong giai đoạn phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế mạnh mẽ hiện nay, thông tin chính sách trong lĩnh vực quản lý Nhà nước về Hải quan có tác động lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, người dân cũng như nền kinh tế. Đây cũng là thông tin được công chúng quan tâm, và báo chí- truyền thông đã khẳng định và phát huy vai trò của mình trong chuyển tải thông tin về lĩnh vực này đến công chúng.
Nhìn vào một số trường hợp điển hình được báo chí phản ánh nổi bật trong lĩnh vực quản lý Hải quan những năm gần đây như: Cải cách kiểm tra cuyên ngành đối với hàng hóa nhập khẩu; Vướng mắc thông quan gạo xuất khẩu; Ngăn chặn nhập khẩu phế liệu ảnh hưởng môi trường; Gian lận xuất xứ “đội lốt” hàng Việt Nam, cũng nhận thấy rõ thế mạnh của báo chí là phản ánh, cung cấp thông tin thực tế.
Vai trò, tác động của báo chí ít nhiều cũng được thể hiện qua việc báo chí theo sát phản ánh thực trạng bất cập, thể hiện ưu thế khi đã tạo ra dư luận xã hội và có tác động đến công chúng là những lãnh đạo/cán bộ cơ quan có vị trí, thẩm quyền quyết định và điều hành quản lý. Từ đó báo chí tạo ra áp lực, động lực, góp phần thúc đẩy sự vào cuộc của cơ quan chức năng đẩy nhanh quá trình cải cách chính sách, hoàn thiện giải pháp thực thi. Với tác động của báo chí, những vấn đề trên đã đạt được kết quả tích cực, làm thay đổi chuyển biến trong hoàn thiện chính sách, tháo gỡ vướng mắc, chấn chỉnh xử lý vi phạm...
Với vấn đề nêu trên, kỳ vọng tại Diễn đàn Tổng Biên tập 2024 “Báo chí giải pháp: Hướng đi cho báo chí truyền thống”, TS Vũ Thị Ánh Hồng mong muốn Diễn đàn sẽ là nơi tìm ra những giải pháp cụ thể, thiết thực, hiệu quả cho hướng đi của báo chí truyền thống; kiến giải của báo chí sẽ là thông tin hữu ích để góp phần giúp cơ quan chức năng phát huy điểm tích cực, khắc phục những hạn chế bất cập và nâng cao hơn nữa hiệu quả quản lý. Đồng thời, thể hiện là cầu nối ở chiều từ phía người dân/doanh nghiệp đến với cơ quan Nhà nước, giúp cho người dân/doanh nghiệp bày tỏ được tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị mang tính chất xây dựng, tích cực của mình đến cơ quan có thẩm quyền để được hỗ trợ, giải quyết một cách kịp thời nhất.