Khởi đầu gian khó, từng bước vươn ra quốc tế
Việt Nam hiện có hơn 7 triệu người khuyết tật (NKT), chiếm khoảng 7% dân số từ 2 tuổi trở lên, trong đó gần 30% là NKT nặng và đặc biệt nặng. Trong bối cảnh đó, thể dục thể thao (TDTT) trở thành môi trường rèn luyện sức khỏe, tinh thần và ý chí, đồng thời là cầu nối giúp NKT hòa nhập cộng đồng.
Ngày 11/9/1995, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 554/QĐ-TTg, cho phép thành lập Hiệp hội Thể thao Người khuyết tật Việt Nam - tiền thân của Ủy ban Paralympic Việt Nam ngày nay. Đây là dấu mốc quan trọng, mở đường cho phong trào thể thao NKT cả nước, vừa khẳng định vai trò của NKT trong đời sống xã hội, vừa nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
Vận động viên Lê Văn Công, người mang về nhiều vinh quang cho Thể thao Người khuyết tật Việt Nam
Ngay từ những năm đầu, phong trào thể thao NKT lan tỏa từ các tỉnh, thành phố như: Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Quảng Trị và đến 45/63 tỉnh, thành phố trên cả nước; đồng thời thu hút hơn 35.000 NKT tập luyện thường xuyên và hàng trăm câu lạc bộ thể thao được thành lập. Các giải thể thao dành cho NKT cũng ra đời, tiêu biểu là Hội thi Văn nghệ - Thể thao toàn quốc (1997) được tổ chức tại Quảng Trị và kết thúc vào năm 2014 tại thành phố Cần Thơ. Cũng từ năm 1997, các Giải Thể thao NKT được tổ chức hằng năm, đến nay, có 12 môn được tổ chức cấp toàn quốc.
Việt Nam lần đầu tiên góp mặt tại Đại hội Thể thao Người khuyết tật Đông Nam Á (ASEAN Para Games) năm 2001, nhanh chóng ghi dấu với thành tích xếp hạng Nhì toàn đoàn ở kỳ Đại hội lần thứ II. Năm 2005, Ủy ban Paralympic Việt Nam được Nhà nước trao tặng Huân chương Lao động hạng Ba.
Giai đoạn 2008-2015 đánh dấu bước phát triển mạnh mẽ khi đoàn thể thao NKT Việt Nam liên tục đạt thứ hạng cao tại ASEAN Para Games, lần đầu dự ASIAN Para Games 2010 tại Quảng Châu (Trung Quốc), đoàn Việt Nam xếp hạng 11/41 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đến Incheon (Hàn Quốc) 2014, đoàn Việt Nam vươn lên hạng 10/45 quốc gia và vùng lãnh thổ.
Khẳng định vị thế, viết tiếp những thành tích tự hào
Từ năm 2016 đến nay, thể thao NKT Việt Nam bước vào giai đoạn hội nhập sâu, rộng và khẳng định vị thế. Hệ thống câu lạc bộ được mở rộng với gần 490 cơ sở thể thao NKT trên cả nước, đa dạng các môn tập luyện như: điền kinh, bơi, cử tạ, cầu lông, bóng bàn, judo khiếm thị, bóng đá khiếm thị 5 người, yoga, khiêu vũ thể thao, thậm chí cả thể thao điện tử…
Trên đấu trường quốc tế, vận động viên NKT Việt Nam đã mang về nhiều thành tích đáng tự hào, đơn cử như: Paralympic Rio 2016, giành 1 HCV, 1 HCB, 2 HCĐ; ASIAN Para Games 2018, giành 8 HCV; ASEAN Para Games 2023, đoàn Việt Nam xuất sắc giành 66 HCV, 59 HCB, 78 HCĐ; tại Paralympic Tokyo 2021, vận động viên Lê Văn Công đã xuất sắc giành HCB môn Cử tạ; tại Paralympic Paris 2024, tiếp tục ghi dấu với 1 HCĐ.
Qua các giải đấu, nhiều gương mặt vận động viên đã trở thành biểu tượng ý chí và niềm tự hào dân tộc, như: Lê Văn Công, Châu Hoàng Tuyết Loan, Đặng Thị Linh Phượng, Nguyễn Thành Trung, Võ Thanh Tùng, Trịnh Thị Bích Như, Cao Ngọc Hùng, Nguyễn Thị Hải... Họ không chỉ lập nên kỳ tích trên sân đấu mà còn truyền cảm hứng về nghị lực vượt lên số phận.
Song song đó, Ủy ban Paralympic Việt Nam cũng không ngừng mở rộng hợp tác quốc tế, giữ vững quan hệ với Ủy ban Paralympic Quốc tế (IPC), Ủy ban Paralympic châu Á (APC), Liên đoàn Thể thao NKT Đông Nam Á (APSF) và ký kết hợp tác với nhiều đối tác trong và ngoài nước…
Nhờ những đóng góp to lớn, tập thể và cá nhân VĐV NKT Việt Nam đã được Nhà nước trao tặng nhiều phần thưởng cao quý, như Huân chương Lao động hạng Nhất, Nhì, Ba, cùng nhiều bằng khen của Thủ tướng Chính phủ và các Bộ, ngành.
Bước sang giai đoạn mới, Ủy ban Paralympic Việt Nam đặt mục tiêu phát triển mạnh mẽ hơn cả về phong trào quần chúng và thành tích thể thao đỉnh cao. Đến năm 2030, phấn đấu phát triển ít nhất 16 môn thể thao, thu hút khoảng 40.000 người NKT tập luyện thường xuyên, mở rộng mạng lưới câu lạc bộ tại khắp các tỉnh, thành phố, tiến tới có 1 triệu NKT tham gia hoạt động thể dục thể thao.
Bên cạnh đó, Ủy ban tiếp tục duy trì lực lượng 55-60 vận động viên trọng điểm, mỗi năm bổ sung thêm 10-15 vận động viên trẻ, hướng đến giành huy chương tại Paralympic 2028 và các giải đấu quốc tế lớn. Công tác xã hội hóa, truyền thông và hợp tác quốc tế sẽ được đẩy mạnh, tạo nguồn lực vững chắc cho sự phát triển lâu dài.
Hành trình 30 năm qua đã khẳng định thể thao NKT Việt Nam không chỉ là sân chơi rèn luyện sức khỏe, tinh thần, mà còn là nơi chắp cánh ước mơ, tỏa sáng nghị lực và lan tỏa giá trị nhân văn. Những nỗ lực ấy đã, đang và sẽ tiếp tục góp phần đưa hình ảnh Việt Nam vươn xa trên bản đồ thể thao thế giới.