Người phụ nữ hơn 70 năm là hậu phương, âm thầm bên Đại tướng duy nhất trong lịch sử hiện đại đánh bại 4 quốc gia trên thế giới

Đại tướng Võ Nguyên Giáp (1911-2013) là một chỉ huy quân sự lỗi lạc của Việt Nam. Ông là người duy nhất trong lịch sử hiện đại đánh bại quân của đế quốc Nhật Bản, quân đội Pháp, quân đội Mỹ và quân đội Trung Quốc hùng mạnh.

Sinh thời, có hai mối tình theo Đại tướng Võ Nguyên Giáp suốt cuộc đời. Mối tình đầu thuở 20 trong sáng, lý tưởng của vị danh tướng huyền thoại là với liệt sĩ Nguyễn Thị Quang Thái, còn tình yêu sau - sâu sắc, bình dị nối dài theo năm tháng, người phụ nữ gắn bó cùng Đại tướng hơn 70 năm là Phó Giáo sư Đặng Bích Hà.

Người anh cả thời thơ ấu

Bà Đặng Bích Hà sinh năm 1928 tại Thanh Chương (Nghệ An), là con trưởng trong gia đình có 6 người con. Cha bà là Giáo sư Đặng Thai Mai, nhà giáo, nhà văn, nhà phê bình văn học nổi tiếng. Ông từng giữ các chức vụ quan trọng như Bộ trưởng Bộ Giáo dục, Viện trưởng đầu tiên của Viện Văn học Việt Nam...

Tên của bà có nghĩa là "ráng biếc", nằm trong một hệ khác hẳn với tên những người em sau, tên thuộc hệ hoa.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp vốn là đồng chí, đồng nghiệp với cụ Đặng Thai Mai từ những ngày Đảng Tân Việt mới đi vào hoạt động.

Đại tướng biết bà Bích Hà từ lúc còn là cô bé tóc để chỏm, hay nghịch đất với em ngay trước sân nhà ông ngoại. Ông rất quý gia đình cụ Đốc Mai và được hai cô con gái cụ quý mến như một người anh cả.

Trong suốt thời gian hoạt động và làm việc từ 1931-1941 tại Vinh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp sống tại nhà của Giáo sư Đặng Thai Mai. Lúc nào ông cũng xem cô bé Bích Hà như một người em nhỏ nên rất cưng chiều và chăm bẵm.

Khi mới ra Hà Nội, ngày nào đi luyện tập thể thao, ông cũng cho Bích Hà đi cùng. Trên đường đi, thi thoảng ông cũng kể cho cô bé nghe về cô Quang Thái (khi đó là người yêu và sau này là vợ Đại tướng Võ Nguyên Giáp) và cô lắng nghe rất chăm chú.

Ngày ấy, cả gia đình bà Đặng Bích Hà, nhất là cụ Đặng Thai Mai, rất quý bà Quang Thái. Mọi người đều xem cô như người thân trong nhà. Sau khi cưới, Đại tướng Võ Nguyên Giáp ra ở riêng và tiếp tục hoạt động ở Hà Nội rồi sang Trung Quốc, còn bà Bích Hà học ở Hà Nội một thời gian. Đến năm 1943, bà theo trường tản cư về Thanh Hóa cho đến 1945 mới quay về Hà Nội.

Bà Bích Hà từng kể, khi 6-7 tuổi, bà hay được ông Giáp đèo đi chơi đến sân vận động Hàng Đẫy (khi ấy gọi là Septo) tập thể thao. Một hôm bỗng dưng ông nói: “Anh sẽ cưới Hà bằng một đĩa xôi và một con gà”. Không ai ngờ câu nói đùa ấy hơn mười năm sau lại trở thành sự thật.

Một đời như bóng với hình

Năm 1945, khi hai người gặp lại nhau, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đang phải gánh chịu mất mát lớn, khi biết tin người vợ - người đồng chí Nguyễn Thị Quang Thái đã bị bắt và mất trong nhà tù Hỏa Lò từ đầu năm 1944. Từ sự kính phục và ngưỡng mộ, bà Bích Hà lại càng muốn được cùng ông chia sẻ mọi gian khó trên con đường cách mạng và đường đời.

Vào cuối năm 1946, gia đình cụ Đặng Thai Mai đồng ý tổ chức lễ cưới cho Đại tướng Võ Nguyên Giáp và bà Đặng Bích Hà. Đám cưới của hai người được tổ chức rất giản dị. Suốt mấy chục năm làm bạn đời, bà vẫn luôn bên cạnh động viên chồng với tâm hồn bình thản qua những lời giản dị và lạc quan.

Sinh thời, bà từng kể, trong vườn có một cây bơ rất ngon, đây là loại quả mà Đại tướng rất thích ăn. Đặc biệt, cây bơ ấy thường ra quả rất muộn, đúng vào dịp sinh nhật Đại tướng, nên năm nào bà cũng hái những quả to nhất, ngon nhất để dành cho ông.

Sau này, cây bơ ấy không còn nữa, các con đã ươm một cây mới thay thế. Ngày ngày bà vẫn chăm sóc cho cây chóng lớn để cây sớm ra quả và lại hái vào để dành cho ông vào dịp sinh nhật như mọi khi.

Về phần mình, dù hay vắng nhà, Đại tướng chưa bao giờ để vợ con phải có cảm giác lo lắng, hụt hẫng, ông vẫn cố dành thời gian mấy phút để viết những dòng thư ngắn gọn gửi ra cho bà và các con để hỏi thăm sức khỏe và động viên tinh thần học tập, công tác.

Với cương vị là Tổng chỉ huy Quân đội nhân dân, là Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, từ khi đang còn đương chức cho đến khi về nghỉ hưu, ngày nào Đại tướng cũng rất bận rộn.

Dù vậy, chưa năm nào Đại tướng quên ngày cưới của hai người. Hàng năm, cứ đến ngày 27/11, Đại tướng lại nhờ con gái mua một bó hoa hồng nhung - một loài hoa mà bà Bích Hà rất thích để tặng bà. Sau này, khi nghe nói hoa hồng nhung chứa nhiều thuốc rất độc, lại không có mùi thơm như trước nữa, ông lại dặn con vẫn mua hoa hồng để ba tặng mẹ nhưng phải là hoa hồng có mùi thơm.

Khi sức khỏe ngày càng yếu, hầu hết thời gian của Đại tướng là ở trong viện, tuần nào bà Bích Hà cũng vào thăm chồng, cùng ông chuyện trò. Hôm nào mệt bà không vào được, ông thể nào cũng hỏi các con: “Mẹ thế nào?”. Khi nghe các con nói: “Mẹ vẫn khỏe, mẹ bình thường ạ!” thì ông mới gật gật đầu: “Bảo mẹ giữ gìn sức khỏe!”

Từ sau ngày Đại tướng Võ Nguyên Giáp qua đời vào năm 2013, bà Đặng Bích Hà sống lặng lẽ bên con cháu.

Rạng sáng ngày 17/9, phu nhân Đặng Bích Hà qua đời, hưởng thọ 96 tuổi.