Nâng cao năng suất – trụ cột chiến lược cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam

Trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập sâu và cạnh tranh ngày càng gia tăng, rất nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã nhận thức rõ rằng việc tồn tại và phát triển bền vững không chỉ là mục tiêu mà còn là bắt buộc. Yếu tố then chốt trong quá trình đó chính là nâng cao năng suất lao động và chất lượng sản phẩm, hàng hóa, qua đó tăng sức cạnh tranh trên thị trường. Doanh nghiệp nào chậm trễ trong việc đổi mới hệ thống quản lý, công cụ sản xuất và nâng cao chất lượng sẽ rất dễ bị tụt hậu hoặc bị loại khỏi chuỗi giá trị toàn cầu.

Thời gian qua, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan đã triển khai một loạt biện pháp nhằm hỗ trợ doanh nghiệp trong lĩnh vực này. Điển hình là các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, các hệ thống quản lý chất lượng và công cụ cải tiến năng suất từ chương trình năng suất quốc gia, những khuôn khổ này đã tạo ra nền tảng vững chắc để cộng đồng doanh nghiệp bắt đầu triển khai đồng bộ hơn việc cải tiến.

Năng suất chất lượng không chỉ là vấn đề doanh nghiệp mà là vấn đề sống còn của nền kinh tế quốc dân.

Cụ thể, theo báo cáo của Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ), tính đến nay, Việt Nam đã công bố hơn 14.200 tiêu chuẩn quốc gia (TCVN), trong đó tỷ lệ hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế và khu vực đạt khoảng 63% – một tỷ lệ tiệm cận với các nước công nghiệp phát triển. Các tiêu chuẩn đã được xây dựng và áp dụng không chỉ trong những lĩnh vực truyền thống như nông nghiệp, cơ khí, điện tử... mà còn mở rộng mạnh mẽ sang các lĩnh vực mới như chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, năng lượng tái tạo, đô thị thông minh, an ninh dữ liệu...

Bên cạnh đó, hệ thống quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, với khoảng 800 quy chuẩn đã trở thành công cụ quan trọng trong quản lý nhà nước đối với chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Với việc tăng cường kiểm tra, giám sát và hỗ trợ xây dựng tiêu chuẩn cơ sở, doanh nghiệp có khung pháp lý rõ ràng để cải tiến và nâng cao uy tín thương hiệu.

Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia đã chủ trì hỗ trợ các doanh nghiệp xây dựng và áp dụng các hệ thống, công cụ năng suất chất lượng tiên tiến như: Lean, TPM (Total Productive Maintenance), KPIs (Key Performance Indicators), MFCA (Material Flow Cost Accounting), LSS (Lean Six Sigma)…

Đồng thời, hỗ trợ xây dựng các mô hình điểm về hệ thống quản lý tích hợp, kết hợp công cụ cải tiến cơ bản tại một số địa phương để chia sẻ, lan tỏa kinh nghiệm trong doanh nghiệp nhỏ và vừa. Những hoạt động này đã góp phần làm thay đổi cách thức sản xuất, quản trị và phương thức cạnh tranh của doanh nghiệp.

Khi nhìn vào thực tế doanh nghiệp, hoạt động nâng cao năng suất và chất lượng đã không ngừng lan rộng. Nhiều đơn vị đã giảm thiểu lãng phí trong quá trình sản xuất bao gồm tiết kiệm chi phí nhân lực, thời gian, nguyên nhiên liệu và năng lượng, đồng thời nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất. Điều này giúp doanh nghiệp đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu khách hàng, khẳng định thương hiệu và vị thế trên thị trường trong nước cũng như quốc tế.

Nhận định từ các chuyên gia về năng suất chất lượng cho thấy, năng suất chất lượng không chỉ là vấn đề doanh nghiệp mà là vấn đề sống còn của nền kinh tế quốc dân. Việc thúc đẩy năng suất chính là nền tảng và động lực để mỗi quốc gia phát triển bền vững. Tuy nhiên, tại Việt Nam vẫn tồn tại một số rào cản đáng kể trong quá trình nâng cao năng suất: như chất lượng lao động còn hạn chế, khả năng đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp chưa được thúc đẩy mạnh mẽ.

Trong bối cảnh doanh nghiệp muốn phát triển, việc sử dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đang trở thành yếu tố không thể thiếu trong nâng cao năng suất và chất lượng. Việc áp dụng hệ thống quản lý hiệu quả, công cụ cải tiến và các giải pháp đổi mới là rất cấp thiết. Doanh nghiệp không chỉ cần đầu tư thiết bị, máy móc mà còn cần quan tâm đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, làm sao để người lao động có thể vận hành hệ thống mới, làm việc trong môi trường quản trị hiện đại, đồng thời giảm chi phí và tăng hiệu quả hoạt động nhằm gia tăng sức cạnh tranh.

Doanh nghiệp nào chậm trễ trong việc đổi mới hệ thống quản lý, công cụ sản xuất và nâng cao chất lượng sẽ rất dễ bị tụt hậu hoặc bị loại khỏi chuỗi giá trị toàn cầu.

Song song với nỗ lực của doanh nghiệp, vai trò của Nhà nước và chính sách hỗ trợ là cực kỳ quan trọng. Trong bối cảnh hiện nay, thúc đẩy nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm của doanh nghiệp ngoài phụ thuộc vào nhận thức và nỗ lực tích cực từ phía doanh nghiệp, còn phụ thuộc rất lớn vào môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, chính sách hỗ trợ sát sườn và sự quan tâm từ các bộ, ngành liên quan.

Nhà nước cần tạo ra các động lực như: tháo gỡ vướng mắc về đất đai, hỗ trợ doanh nghiệp vay vốn để đầu tư đổi mới sáng tạo, chính sách thuế khuyến khích doanh nghiệp khoa học – công nghệ, hỗ trợ đào tạo kỹ năng, phát triển nhân lực… Các biện pháp này sẽ góp phần tạo điều kiện để doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh.

Quá trình nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm hàng hóa không phải là nhiệm vụ đơn lẻ của từng doanh nghiệp mà là một chiến lược cấp quốc gia, cần sự đồng bộ từ hệ thống tiêu chuẩn, công cụ quản lý, nhân lực, đổi mới công nghệ đến chính sách hỗ trợ. Mặc dù đã có những tiến bộ đáng kể như việc mở rộng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn, hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng công cụ cải tiến nhưng vẫn cần tiếp tục khắc phục những hạn chế về chất lượng lao động, đổi mới sáng tạo và môi trường kinh doanh. Chỉ khi doanh nghiệp và Nhà nước cùng đồng hành, nâng cao năng suất chất lượng một cách toàn diện và liên tục, mới có thể giúp nền kinh tế Việt Nam phát triển bền vững, nâng tầm vị thế của hàng hóa Việt trên thị trường quốc tế.