Lăng mộ xa hoa của vị hoàng đế thứ 12 nhà Nguyễn tọa lạc trên đỉnh núi ở một tỉnh miền Trung, nổi bật với bức ‘cửu long ẩn vân’ tuyệt đẹp

Ứng Lăng hay lăng Khải Định là nơi an nghỉ cuối cùng của vua Khải Định - vị hoàng đế thứ 12 của nhà Nguyễn. Lăng tọa lạc trên núi Châu Chữ (còn gọi là Châu Ê) cách trung tâm TP Huế chừng 10km. Với thiết kế độc đáo, sử dụng nghệ thuật khảm sành tinh xảo mang đến vẻ đẹp vô cùng ấn tượng, nơi đây đã thu hút đông đảo du khách ghé đến tham quan và khám phá mỗi năm.

Lịch sử xây dựng

Vua Khải Định (1885 - 1925) tên thật là Nguyễn Phúc Bửu Đảo, được sinh ra tại kinh thành Huế vào năm Ất Dậu. Khải Định lên ngôi từ năm 1916, là vị vua nhà Nguyễn thứ 12, hiệu là Phúc Tuấn. Trong những năm ngự trị ngôi vua, Khải Định đã cho xây cất rất nhiều công trình đồ sộ. Trong đó, lăng Khải Định Huế là điểm khác biệt trong tất cả các lăng tẩm mà vị vua Nguyễn này đã cho xây dựng. 

Cụ thể, từ lúc thay cha là vua Đồng Khánh lên ngôi, Khải Định đã suy nghĩ đến việc xây cất sinh phần cho mình sau này.  Ông tiến hành mời các thầy địa lý về để tính toán, tham khảo tấu trình của họ để chọn nơi xây dựng khu lăng tẩm tốt nhất. Qua nhiều ý kiến, vua Khải Định đã chọn triền núi ở khu vực Châu Chữ là vị trí phong thủy để xây lăng.

Lăng Khải Định được khởi công xây dựng vào tháng 9/1920 đặt tại triền núi Châu Chữ (hay còn được gọi là Châu Ê), xã Thủy Bằng, thị xã Hương Thủy, thuộc Cố đô Huế. Đây là nơi khá yên tĩnh, không gian thoáng đãng, xung quanh là những địa điểm du lịch khá hấp dẫn, thường có đông người lui tới như Hồ Thủy Tiên, Đồi Thiên An, khu tâm linh tượng Phật Bà Quan  Âm,...Lăng Khải Định xây dựng kéo dài trong thời gian 11 năm, mãi đến năm 1931 (Tân Mùi) mới hoàn tất. Ngoài người phụ trách chính, lăng vua Khải Định có được diện mạo như ngày nay là do bàn tay khéo léo của nhiều thợ nghề, nghệ nhân nổi tiếng khắp cả nước. Cho đến ngày nay, lăng Khải Định Huế vẫn là nơi hiếm hoi lưu giữ nhiều giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật, là minh chứng cho sự giao thoa văn hóa Việt Nam với các nước phương Tây nổi bật một thời.

Kiến trúc độc đáo

Lăng Khải Định cùng với nhiều quần thể di tích khác ở cố đô Huế đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới. Nổi bật với kiến trúc độc đáo, sự tinh xảo trong từng chi tiết mà không một hình ảnh nào có thể tái hiện, du khách phải ghé đến, tận mắt chiêm ngưỡng thì mới có thể cảm nhận được chân thật nhất tổng thể thiết kế vô cùng độc đáo, mới lạ mà rất ít lăng tẩm thời Nguyễn có được.

Về tổng thể, lăng vua Khải Định được xây dựng thành một khối nổi hình chữ nhật, nằm trên đỉnh với 127 bậc thang. Vật liệu chính để xây dựng nên công trình này xi măng, sắt, thép, các loại đồ sứ, thủy tinh được đặt mua từ Nhật Bản, Trung Quốc, thậm chí là có cả một số sản phẩm ngói được đặt mua từ Pháp. Chính những điều này đã tạo nên sự mới lạ, riêng biệt của lăng vua Khải Định cũng như lối sống xa hoa của vua Khải Định thời xưa.

Điểm giống của Ứng Lăng với các lăng vua nhà Nguyễn khác là hệ thống tượng quan văn võ, lính hầu và ngựa voi đứng ở sân chầu dưới khu vực điện thờ vua. 

Điện thờ vua Khải Định đặt trong Thiên Định Cung tại Ứng Lăng được bài trí một cách xa hoa với các hoạ tiết bài trí một cách sinh động và đẹp mắt. Các đồ dùng thờ cúng cũng được làm bằng những vật liệu quý giá và được chế tác tinh xảo. 

Thiên Định Cung có lẽ là nơi hút du khách tham quan bậc nhất ở Ứng Lăng. Bởi lẽ, đây là công trình quan trọng và cũng cao nhất trong Ứng Lăng. Phía trước của Thiên Định Cung là điện Khải Thành – nơi để án thờ và bức ảnh chân dung vua Khải Định. Ở giữa là Bửu án nơi có tượng vua Khải Định. Bức tượng do chính nhà vua đặt cho một nhà điêu khắc người Pháp tên Paul Ducuing tạo hình và đúc tại xưởng Ferdinand Barbédienne ở Paris. Pho tượng làm bằng đồng vàng thể hiện nhà vua ngồi trên ngai vàng, mặc long bào, đội mão cửu long, tay cầm hốt. 

Một điểm nhấn khác tại Ứng Lăng chính là bức bích họa "cửu long ẩn vân" được vẽ trên trần ba gian giữa của Thiên Định Cung trong Ứng Lăng. Bức tranh "Cửu long ẩn vân" cũng được đánh giá là một trong số những bức tranh rồng lớn bậc nhất ở nước ta hiện nay. 

Theo tư liệu thì bức tranh được vẽ bởi nghệ nhân cung đình tên Nguyễn Văn Tánh. Điểm đặc biệt của bức tranh là trải qua gần một thế kỷ nhưng bức bích họa này chưa một lần được tô sửa và trông như mới. Một điều bí ẩn khác là bức tranh chưa bao giờ ghi nhận việc bị mạng nhện bám dù xung quanh khu vực Thiên Định Cung nhện bám khá nhiều. 

Lăng Khải Định là một biểu tượng trong kiến trúc xưa cổ, phối hợp hài hòa giữa nhiều nền văn hóa, chất liệu cũng như thiết kế, mang đến cho du khách một điểm tham quan tại Huế vô cùng hấp dẫn, thú vị.