Khoa học và công nghệ là nguồn tài nguyên vô tận để nước ta đi lên

Cùng dự có Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang, lãnh đạo các Bộ, ban, ngành cơ quan Trung ương và địa phương; các tổ chức quốc tế, tổ chức chính trị, xã hội; các doanh nghiệp, viện, trường, tập đoàn kinh tế trong và ngoài ngành; lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Bộ KH&CN qua các thời kỳ; cùng các cơ quan thông tấn báo chí.

Đảng, Nhà nước luôn quan tâm và xác định khoa học và công nghệ có vai trò quan trọng, là quốc sách hàng đầu và có nhiều cơ chế, chính sách để phát triển khoa học, công nghệ. Trong 65 năm phát triển cùng đất nước, các thành tựu về khoa học, công nghệ và đổi mới, sáng tạo đã để lại những dấu ấn lịch sử trong nhiều ngành, lĩnh vực trọng yếu của đất nước, trở thành nền tảng, động lực cho sự phát triển bền vững đất nước.

Hoạt động khoa học, công nghệ ghi dấu ấn trong các lĩnh vực. Trong đó, khoa học xã hội và nhân văn đã góp phần bổ sung, lý giải, làm rõ thêm những quan điểm của Đảng về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; cung cấp luận cứ khoa học phục vụ quá trình xây dựng, soạn thảo các văn kiện, nghị quyết của Đảng qua từng nhiệm kỳ đại hội.

Các nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học tự nhiên tập trung vào nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu cơ bản định hướng ứng dụng trong các lĩnh vực Việt Nam có thế mạnh. Một số lĩnh vực khoa học tự nhiên đạt trình độ tiên tiến của khu vực và thế giới; nhiều thành tựu khoa học, công nghệ hiện đại được ứng dụng nhanh chóng và rộng rãi trong các lĩnh vực y tế, nông nghiệp, công nghiệp, thông tin, xây dựng.

Khoa học, công nghệ đóng góp trên 30% giá trị gia tăng trong sản xuất nông nghiệp; giá trị sản phẩm công nghệ cao, ứng dụng công nghệ tăng lên trên 40% vào năm 2019. Việt Nam đã làm chủ công nghệ, chế tạo thành công nhiều thiết bị, dây chuyền sản xuất, chủng loại vật liệu mới với tỉ lệ nội địa hóa cao; làm chủ nhiều công nghệ, kỹ thuật tiên tiến trong chẩn đoán và điều trị bệnh như phẫu thuật nội soi, X-quang can thiệp, ghép tạng, một số kỹ thuật ghép tạng đạt trình độ ngang tầm thế giới…

Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia đã phát triển mạnh mẽ ở các địa phương trên toàn quốc. Năm 2023, Việt Nam có khoảng 3.800 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, trong đó 11 doanh nghiệp được định giá trên 100 triệu USD; 208 quỹ đầu tư, 84 vườn ươm, 35 tổ chức thúc đẩy kinh doanh.

Chỉ số đổi mới sáng tạo (GII) của Việt Nam liên tục được cải thiện. Năm 2023, Việt Nam xếp thứ 46/132 quốc gia/nền kinh tế, đứng thứ 4 khu vực Đông Nam Á, duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm 36 nền kinh tế thu nhập trung bình thấp.

Phát biểu chúc mừng các nhà khoa học, Thủ tướng Phạm Minh Chính ghi nhận sự hiện diện của khoa học và công nghệ tại các công trình lớn của quốc gia như Thủy điện Hòa Bình, Thủy điện Sơn La hay Lai Châu... "đều là nhờ các nhà khoa học dám dấn thân thực hiện cùng sự đóng góp của nhiều người".

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát biểu tại lễ chào mừng 

Thủ tướng Phạm Minh Chính dẫn số liệu xếp hạng đổi mới sáng tạo của Việt Nam không ngừng được cải thiện. Năm 2023, Việt Nam xếp thứ 6, tăng bậc xếp hạng so với năm 2022. Trong 10 năm thứ hạng của Việt Nam tăng 30 bậc, từ 46 lên 76, và liên tục duy trì vị trí dẫn đầu trong nhóm các quốc gia trung bình thấp.

Trong thành quả của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, Thủ tướng Chính phủ cho rằng, tinh thần say mê nghiên cứu, dấn thân vì khoa học công nghệ của các thế hệ đi trước tiếp tục được lan tỏa, phát huy mạnh mẽ trong thế hệ trẻ, nhất là đội ngũ nhà khoa học hôm nay và tương lai; những chủ nhân tương lai của đất nước, với tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc trong trái tim, với sự thông minh, can đảm, ý chí tự lực, tự cường, sự quyết tâm cao độ và nỗ lực vươn lên, sẽ có những đóng góp thiết thực cho sự nghiệp phát triển khoa học và công nghệ của đất nước.

Theo Thủ tướng, nguồn tài nguyên thiên nhiên là hữu hạn, nhưng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo là nguồn tài nguyên vô tận và có thể xuất phát từ những ý tưởng đơn giản nhất, những con người bình dị nhất, không phân biệt giới tính, màu da, trình độ, tuổi tác, tầng lớp trong xã hội. Thủ tướng nhấn mạnh, không chỉ những nhà khoa học mà mọi người đều có thể góp sức cho sự nghiệp khoa học và công nghệ ở những góc độ khác nhau, công việc, nhiệm vụ khác nhau, nhất là thế hệ trẻ. Thủ tướng Phạm Minh Chính mong muốn mọi người nỗ lực, cố gắng hơn nữa, để khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo đồng hành cùng sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước, vì tương lai tươi sáng của dân tộc, vì hạnh phúc, ấm no của nhân dân.

Thẳng thắn chỉ rõ những hạn chế, bất cập và khó khăn, thách thức của nền khoa học và công nghệ đất nước, Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh, trong thế giới ngày nay, dưới tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, khoa học công nghệ đã phát triển bùng nổ trên tất cả các lĩnh vực và đang làm thay đổi sâu sắc thế giới. Các bài học kinh nghiệm thành công trên thế giới nhất là ở Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Hoa Kỳ, Đức, Phần Lan..., cho thấy vai trò to lớn của khoa học và công nghệ đối với sự phát triển và vượt lên của các quốc gia.

Thủ tướng cho biết, xác định rõ những thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức, từ những bài học kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn, Đảng và Nhà nước ta đã chủ trương “Phát triển và ứng dụng khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc; là một nội dung cần được ưu tiên tập trung đầu tư trước một bước trong hoạt động của các ngành, các cấp…”

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã xác định: “Phát triển mạnh mẽ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính để tăng trưởng kinh tế” và “Đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia; phát triển kinh tế số trên nền tảng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo”. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030 khẳng định, phát triển nguồn nhân lực gắn với khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong 3 đột phá chiến lược, là quốc sách hàng đầu cho phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới.

Thủ tướng cho rằng, trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đây là chính một động lực rất quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng, tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh; là một yếu tố có ý nghĩa sống còn đối với quá trình vươn lên “bắt kịp, tiến cùng và vượt lên” trong thế giới ngày nay. "Phát triển khoa học công nghệ là lựa chọn khách quan, khôn ngoan và cần ưu tiên nguồn lực cho phát triển khoa học công nghệ", Thủ tướng chỉ rõ.

Trước khi vào sự kiện, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã tham quan triển lãm Con đường 65 năm đổi mới; sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo

Thủ tướng chỉ đạo tiếp tục hoàn thiện thể chế phát triển khoa học công nghệ; tăng cường thu hút, đa dạng hóa các nguồn lực cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo; phát triển mạnh nhân lực khoa học công nghệ, khuyến khích khu vực tư nhân, các doanh nghiệp, tăng cường các hình thức hợp tác công tư tham gia đào tạo nhân lực khoa học công nghệ. Tập trung phát triển mạnh thị trường khoa học công nghệ để góp phần tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả, tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế; kiên trì, mạnh dạn đề xuất, triển khai các chính sách vượt trội cho khoa học công nghệ, trong đó có các chính sách ưu đãi, trọng dụng, tôn vinh, khen thưởng cho người làm công tác khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo nhằm khơi dậy niềm đam mê, khuyến khích sự dấn thân trong thực hiện các nhiệm vụ khoa học công nghệ.

Đối với các doanh nghiệp, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu phải coi hoạt động nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong các yếu tố quan trọng nâng cao năng lực năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh và sự phát triển của doanh nghiệp; có chính sách phù hợp thu hút các nhà khoa học Việt Nam uy tín đang làm việc ở các nước có thể đóng góp phù hợp vào sự phát triển khoa học trong nước thông qua các cơ chế hợp tác đa dạng để đào tạo đội ngũ nghiên cứu trong nước tiếp cận với khoa học và công nghệ tiên tiến.

Đề nghị các nhà khoa học, tiếp tục đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết; nhận thức trọng trách lớn lao đối với đất nước; ghi nhận nhiều tấm gương cống hiến của các nhà khoa học đối với vận mệnh quốc gia như các nhà khoa học Trần Đại Nghĩa, Lương Định Của..., Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh: Đất nước ta, xã hội chúng ta đang rất cần sự dấn thân, vượt qua khó khăn, trở ngại của các nhà khoa học để thực hiện thành công các nhiệm vụ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, góp phần phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, mang lại niềm vinh dự, tự hào cho cá nhân, gia đình, cộng đồng, dân tộc và đất nước.

Bên cạnh đó, các Bộ ngành địa phương cần kiên trì đề ra các giải pháp thúc đẩy đổi mới sáng tạo, các chính sách ưu đãi tôn vinh, trọng dụng, khuyến khích họ dấn thân trong khoa học; khuyến khích sự đóng góp của các nhà khoa học trong và ngoài nước.