Đền cổ rộng 1.000m2 là Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia, gắn liền với ‘cổ nghệ tinh hoa’ hàng trăm năm tuổi

Đền Đồng Xâm thuộc xã Hồng Thái, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình là quần thể di tích gồm: đền thờ Triệu Vũ Ðế tức Triệu Ðà, đền thờ Trình Thị Hoàng hậu và đền Nguyễn Kim Lâu (vị tổ nghề chạm bạc cổ truyền) cùng hệ thống đền chùa nằm kề sông Vông. Đây là nơi gắn liền với làng nghề chạm bạc “cổ nghệ tinh hoa” hàng trăm năm tuổi và lễ hội đua thuyền nổi tiếng.

Khác biệt hoàn toàn với các đền khác tại Thái Bình hay trên cả nước, đền Đồng Xâm nằm trên một gò đất nổi trên sông với sáu cửa xoay theo sáu hướng khác nhau. Du khách đến đền có thể lên nhà thủy tọa để ngắm nhìn khung cảnh thiên nhiên xung quanh, tận hưởng không khí trong lành.

Đền rộng khoảng 1.000m2 với 12 hạng mục kiến trúc, trong đó đáng chú ý nhất là tòa hậu cung nơi Thánh Triệu Đà và Trình Thị Hoàng hậu ngự. Tòa hậu cung đền Đồng Xâm được cấu trúc thành hai bộ phận liên hoàn là tòa điện năm gian nối với gian trung tâm, phần “chuôi vồ” được tôn cao để đặt khám gian.

Mặt tiền đền Đồng Xâm đắp nổi ba chữ “nhất thống thủy” bằng gốm sứ cổ xưa. Đây là ý của tiền nhân nhắn nhủ hậu thế về dòng chảy lịch sử nước Việt. Hậu cung đền được bài trí công phu với nhiều đại tự, cuốn thư, câu đối cùng hệ thống y môn gỗ được chạm khắc tinh xảo.

Nơi đây cũng lưu giữ nhiều bài thơ, câu đối lưu bút danh bái đề của những danh sĩ nổi tiếng như Doanh điền sứ Nguyễn Công Trứ, tiến sĩ Doãn Khuê, phó bảng Vũ Tuân… 12 ô cửa hậu cung cùng hệ thống cánh cửa được chạm thủng với đề tài bát bửu, hoa văn, dây lá chữ triện khiến ta liên tưởng đến các triều đại phong kiến xưa.

Khám phá đền, du khách còn được chiêm ngưỡng tượng thờ Triệu Vũ Đế và Hoàng hậu Trình Thị bằng đồng, khảm vàng thếp bạc. Hai pho tượng đồng lớn sẽ giúp du khách hình dung được một vị Triệu Vũ Đế với sự uy nghiêm, cùng Hoàng hậu Trình Thị đoan trang, hiền thục.

Đền Đồng Xâm thờ Triệu Vũ Đế cùng với đền thờ tổ nghề chạm bạc, đền thờ Trình Thị Tổ nghề ca công và hệ thống thiết chế tôn giáo tín ngưỡng cổ kính của Đồng Xâm gắn liền với người dân làng nghề chạm bạc, ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Cũng chính vì thế, người dân nơi đây luôn chung tay bảo vệ, gìn giữ ngôi đền cổ này. Năm 1990, đền Đồng Xâm được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia.

Hàng năm, lễ hội đền Đồng Xâm có 3 ngày hội chính từ ngày 1 – 3/4 âm lịch.  Bên cạnh phần lễ trang nghiêm, hội đền Đồng Xâm còn nhiều trò chơi, nhiều lễ thức, nhiều trò đua tài nên năm nào lễ hội cũng thu hút hàng nghìn khách du khách trong và ngoài tỉnh Thái Bình tham gia. Các trò chơi thú vị trong lễ hội đền Đồng Xâm có thể kể đến như đấu roi, đấu vật, hát ca trù, hát chèo...

Hấp dẫn nhất, tập trung nhiều người tham gia và cổ vũ nhất vẫn là cuộc thi đua thuyền trên dòng sông Vông. Lễ hội đua thuyền còn mang nhiều ý nghĩa được gửi gắm để cầu mong cho một năm mưa thuận gió hòa, người dân được ấm no, vụ mùa bội thu. Cùng với đó, chính cuộc đua cũng giúp dân làng được gắn bó, đoàn kết với nhau và chung tay gìn giữ những nét văn hóa truyền thống tốt đẹp.