Hạ Long là một trong bốn thành phố của tỉnh Quảng Ninh. Theo Cổng thông tin Hạ Long, thành phố này được thành lập tháng 12/1993 trên cơ sở toàn bộ diện tích và dân số của thị xã Hồng Gai cũ. Đầu năm 2020, sau khi sáp nhập với huyện Hoành Bồ, Hạ Long trở thành thành phố thuộc tỉnh có diện tích lớn nhất với 1.119 km2, lớn hơn diện tích 3 tỉnh nhỏ nhất là Bắc Ninh, Hà Nam, Hưng Yên và xấp xỉ diện tích của thành phố trung ương Đà Nẵng.
Về tên gọi Hạ Long, truyền thuyết kể rằng: Khi mới vừa lập nước, trong một lần Việt Nam bị giặc ngoại xâm, nhà Trời đã sai Rồng mẹ cùng đàn Rồng Con của mình xuống hạ giới để giúp đỡ người Việt đánh giặc. Đàn rồng phun ra muôn nghìn châu ngọc biến thành muôn đảo đá màu ngọc thạch, chỗ kết lại như bức tường thành, chỗ giàn ra thành trận địa, chặn bước tiến quân giặc, tạo điều kiện cho quân ta chiến thắng. Khi giặc đã tan, người Việt thoát khỏi nguy cơ ngoại xâm đô hộ. Đàn Rồng quyến luyến vùng non nước này không trở về tiên giới nữa, mà ở lại trần gian. Chỗ Rồng Mẹ đáp xuống chính là Vịnh Hạ Long còn nơi đàn Rồng Con xuống và quỳ lạy mẹ là Bái Tử Long.
Về hành chính, TP.Hạ Long có 33 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó có 21 phường, còn lại là các xã. Hạ Long có địa hình đa dạng, phức tạp, là một trong những khu vực hình thành lâu đời nhất trên lãnh thổ Việt Nam. Địa hình ở đây gồm đồi núi, thung lũng, vùng ven biển và hải đảo. Thành phố có vịnh Hạ Long - điểm du lịch nổi tiếng cả nước, được UNESCO hai lần công nhận là di sản thiên nhiên thế giới về giá trị địa chất địa mạo.
Trung tâm thành phố trải dài và chia thành 2 khu vực chính: phía Đông và phía Tây ngăn cách bởi eo biển Cửa Lục. Nối hai bờ Cửa Lục là cầu Bãi Cháy - một trong năm cây cầu dây văng một mặt phẳng có khẩu độ lớn nhất thế giới. Phía Đông thành phố là trung tâm chính trị, hành chính, thương mại và công nghiệp khai thác than của tỉnh và thành phố. Phía Tây là trung tâm du lịch, dịch vụ; có khu công nghiệp đóng tàu, khu sản xuất vật liệu, cảng biển với công suất lớn, hiện đại tầm cỡ quốc gia.
Nơi đây nổi tiếng với khu du lịch Bãi Cháy, Tuần Châu; có Vịnh Hạ Long được UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới về cảnh quan (năm 1994) và về địa chất, địa mạo (năm 2000) và tổ chức New7Wonders công nhận là một trong 7 Kỳ quan Thiên nhiên mới của thế giới (năm 2012). Vì thế Hạ Long trở thành một trong những điểm du lịch nổi tiếng trong nước, khu vực và thế giới.
Hiện nay, trên địa bàn thành phố hiện có 10 lễ hội truyền thống, 1 lễ hội tôn giáo, và một số lễ hội thuộc loại hình khác như lễ hội thuộc loại hình phong tục tập quán, lễ hội hiện văn hóa đại như: Chương trình nghệ thuật hưởng ứng tuần lễ du lịch Hạ Long, lễ hội Carnavar mùa đông. Các lễ hội văn hóa, thể thao, du lịch đã tạo ra sự đột phá tuyên truyền quảng bá những tiềm năng thế mạnh, thành tựu kinh tế xã hội của địa phương, góp phần quảng bá hình ảnh và đất nước con người Hạ Long nói riêng và Quảng Ninh nói chung, tôn vinh các giá trị văn hóa, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong văn hóa du lịch, tạo dấu ấn với du khách trong nước và quốc tế.
Du khách tham quan Thành phố Hạ Long ngoài Di sản thiên nhiên của thế giới Vịnh Hạ Long còn có thể trải nghiệm các điểm du lịch đặc sắc khác như khám phá hang Bồ Nâu - Sửng Sốt; Hang Luồn; Trinh Nữ; Lạch Đầu Xuôi, Cống Đỏ, Hồ Ba Hầm với các dịch vụ hấp dẫn như: tắm biển, leo núi ngắm cảnh ở Ti Tốp; du lịch sinh thái ở Soi Sim; du lịch văn hóa ở Cửa Vạn, hang Tiên Ông, động Mê Cung; chèo kayak, chèo mủng ở hang Luồn. Hoặc khám phá các khu vực du lịch sinh thái phía bắc Thành phố (thuộc địa phận Huyện Hoành Bồ cũ) như tham quan Khu Bảo tồn Thiên nhiên Đồng Sơn – Kỳ Thượng; Núi Đá Chồng...
Hạ Long là vùng đất được thiên nhiên ban tặng nhiều tài nguyên quý giá, đặc biệt là kỳ quan Vịnh Hạ Long. Nếu ven biển là các cảng nước sâu thuận lợi cho tàu bè cập bến thì trong lòng đất có than, sét, đá vôi … Thành phố vừa có ngư trường, vừa có lâm trường với trữ lượng dồi dào, tiềm năng khai thác đa dạng. Thành phố còn có vị trí đặc biệt thuận lợi. Đối với nội địa, đây là cửa ngõ quan trọng hướng ra biển của đồng bằng Bắc Bộ và cả vùng trung du miền núi Đông Bắc – Việt Bắc. Với các nước trong khu vực và quốc tế, thành phố Hạ Long nằm tiếp giáp với khu vực Hoa Nam phát triển và xa hơn là khu vực kinh tế lớn đang phát triển năng động Châu Á – Thái Bình Dương.