Trong những năm gần đây, giổi ăn hạt (tên khoa học Michelia balansae) được nhiều địa phương lựa chọn để phát triển vùng trồng cây lâm sản ngoài gỗ. Với đặc điểm hạt thơm, giá trị cao, cây giổi không chỉ đem lại thu nhập cho người dân mà còn góp phần phủ xanh đất trống, đồi trọc, bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, hiệu quả kinh tế của cây giổi phụ thuộc rất lớn vào chất lượng cây giống.
Thực tế cho thấy, nếu cây giống không đạt tiêu chuẩn như yếu, chậm lớn, kém thích nghi có thể dẫn đến tỷ lệ sống thấp, cây chậm ra hoa, ra hạt hoặc cho năng suất thấp, ảnh hưởng đến thu nhập người trồng và mục tiêu phát triển rừng bền vững.
Để đảm bảo chất lượng cây giống, Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 13358-6:2023 được ban hành, nằm trong bộ tiêu chuẩn giống cây lâm nghiệp. Tiêu chuẩn này tập trung riêng vào cây giống giổi ăn hạt, quy định rõ từ nguồn gốc giống đến yêu cầu kỹ thuật khi xuất vườn.
Một trong những yêu cầu quan trọng của tiêu chuẩn là nguồn gốc giống. Cây giống giổi ăn hạt phải được nhân từ vườn giống, cây đầu dòng, hoặc rừng giống đã được công nhận, đảm bảo tính di truyền tốt và phù hợp với điều kiện sinh thái vùng trồng.
Việc sử dụng hạt giống trôi nổi, không rõ nguồn gốc dễ dẫn đến cây phân ly đặc tính, không đồng đều, ảnh hưởng đến năng suất hạt và khả năng sinh trưởng lâu dài.
Tiêu chuẩn quy định một số chỉ tiêu bắt buộc mà cây giống giổi ăn hạt cần đạt trước khi xuất vườn, bao gồm: Chiều cao cây giống phải đủ lớn để đảm bảo khả năng thích nghi sau khi trồng. Đường kính cổ rễ phản ánh sức sống và khả năng chịu hạn. Hệ rễ phát triển tốt, không bị cụt rễ chính hay xoắn rễ. Cây phải thẳng, không sâu bệnh, thân chắc khỏe, lá phát triển đều, không bị vàng úa hay biến dạng. Ngoài ra, cây giống phải được ươm trong bầu đúng kỹ thuật, bầu không rách, đủ đất và không bị cỏ dại xâm lấn.
Trước khi xuất vườn, cây giống giổi ăn hạt phải được kiểm tra, đánh giá theo đúng quy trình của tiêu chuẩn. Việc đánh giá này phải do đơn vị có chuyên môn thực hiện, nhằm đảm bảo lô giống đạt yêu cầu đồng đều, khỏe mạnh, sẵn sàng cho việc trồng ngoài thực địa.
Tiêu chuẩn cũng khuyến cáo sử dụng nhãn mác giống rõ ràng, ghi đầy đủ thông tin về nguồn giống, lô giống, ngày ươm và cơ sở sản xuất giúp minh bạch hóa quy trình, tạo niềm tin cho người trồng rừng.
TCVN 13358-6:2023 không chỉ là công cụ kỹ thuật mà còn là cơ sở để quản lý giống cây giổi ăn hạt một cách khoa học, từ đó nâng cao hiệu quả kinh tế cho người dân và chất lượng phát triển rừng.
Trong bối cảnh nhiều địa phương đang nhân rộng mô hình trồng giổi để phục vụ chế biến hạt giổi thương phẩm, tiêu chuẩn này đóng vai trò quan trọng giúp ngành lâm nghiệp định hướng phát triển bền vững, giảm rủi ro từ giống kém chất lượng, đồng thời chuẩn hóa quy trình sản xuất giống theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại.