Ngành mía đường “đắng” vì gian lận thương mại

1/3 các nhà máy đường đóng cửa

Theo số liệu của Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA), hiện cả nước có 40 doanh nghiệp hoạt động kinh doanh, sản xuất đường. Trong vụ sản xuất 2017-2018, cả nước có 37 nhà máy đường hoạt động, sản lượng đường sản xuất được 1,47 triệu tấn; trong khi niên vụ 2018-2019 các nhà máy đường sản xuất được 1,17 triệu tấn đường.

Tổng diện tích mía nguyên liệu hiện đã giảm hơn 30% so với các năm trước buộc các nhà máy duy trì sản xuất công suất thấp. Bên cạnh đó, chi phí đầu tư mỗi 1.000m2 mía khoảng 7 triệu đồng nhưng chỉ thu được khoảng 3-4 triệu đồng khiến nông dân nợ ngân hàng rất nhiều, một số vùng thua lỗ nặng, nông dân phải bỏ ruộng mía vì càng đầu tư càng lỗ.

Đáng chú ý, theo lộ trình cam kết của Hiệp định Thương mại hàng hóa Asean (ATIGA), từ ngày 1/1/2020, mặt hàng đường từ các nước trong khối ASEAN vào Việt Nam sẽ được xóa bỏ hạn ngạch nhập khẩu, thuế suất nhập khẩu chỉ còn 5%.

Tại hội nghị ngành mía đường mới đây, nhiều doanh nghiệp cho rằng, ngành mía đường trong nước sẵn sàng hội nhập và không lo cạnh tranh khi vào ATIGA. Nhưng bối cảnh ngành mía đường đang chịu nhiều sức ép từ tình trạng gian lận thương mại, buôn lậu đường ngày càng gia tăng và khó thể kiểm soát, việc gia nhập và thực thi Hiệp định ATIGA sẽ càng tạo ra những áp lực rất lớn đối với ngành mía đường.

Các doanh nghiệp cũng mong muốn Nhà nước hỗ trợ các giải pháp để hoạt động chống buôn lậu, hàng giả hiệu quả và cạnh tranh sòng phẳng với hàng ngoại trên sân nhà.

Theo ông Trương Văn Ba, Phó Chánh Văn phòng thường trực, Ban chỉ đạo 389 Quốc gia thì “gian lận thương mại, đường lậu từ Thái Lan đã gây tổn thất cho ngành mía đường Việt Nam trong thời gian dài và nghiêm trọng. Hơn 2 năm vừa qua, việc gian lận thương mại, buôn lậu quy mô lớn đã khiến cho 1/3 các nhà máy đường Việt Nam đóng cửa, nhiều cánh đồng mía bỏ hoang vì thua lỗ”.

Ngăn chặn gian lận thương mại

Theo số liệu của các lực lượng chức năng, từ năm 2018 đến hết 9 tháng đầu năm 2019, các lực lượng chức năng đã kiểm tra, xử lý 876 vụ vi phạm, xử phạt vi phạm hành chính trên 1 tỷ đồng, thu giữ hơn 3.000 tấn đường vi phạm trị giá trên 12,5 tỷ đồng. Trong đó, các hành vi vi phạm chủ yếu là vận chuyển, kinh doanh đường nhập lậu; vi phạm về nhãn hàng hóa, đường không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Đại diện VSSA cho biết, con số mà các lực lượng chức năng bắt giữ chưa thấm vào đâu vì ước tính đường lậu từ Thái Lan về Việt Nam thông qua các cửa khẩu Campuchia lên tới 800.000 tấn và kéo dài hàng thập kỷ qua nhưng không có cách nào xử lý triệt để.

Đại diện Tổng cục Hải quan cho biết cơ quan này sẽ tiến hành điều tra, xử lý nghiêm những công chức có hành vi bảo kê, tiếp tay cho buôn lậu và gian lận thương mại đường nhập lậu. Cùng với đó, cần sớm triển khai hệ thống truy xuất, ứng dụng công nghệ như QR code để xác định được xuất xứ hàng hóa một cách nhanh chóng.

Luật Đầu tư cần được sửa đổi bổ sung để đưa các hoạt động sản xuất kinh doanh, sang chiết, phối trộn đóng gói đường vào danh mục ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.

Theo ông Trương Văn Ba, để khắc phục tình trạng trên thì các địa phương, đơn vị cần nắm chắc tình hình bên kia biên giới để chủ động tập trung bố trí lực lượng, phương tiện thường trực chốt chặn 24/24h tại các đường mòn, bến sông trên biên giới mà các đối tượng thường vận chuyển hàng lậu.

Bên cạnh đó, cũng phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng và cấp ủy, chính quyền địa phương và gắn trách nhiệm của người chỉ huy, tổ công tác vào từng địa bàn cụ thể trong công tác đấu tranh chống buôn lậu nói chung và đường cát nói riêng.

Vân Thư