Tại vùng núi hùng vĩ của Thanh Hóa, một bí ẩn kỳ lạ đã thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu và những người yêu thích khám phá. Động Ma, một hang động nằm chênh vênh trên lưng chừng núi, không chỉ nổi tiếng với phong cảnh đẹp như tranh vẽ mà còn ẩn chứa những cỗ quan tài cổ được treo lơ lửng trên vách đá. Những chiếc quan tài này, được làm từ thân gỗ quý, mang theo những câu chuyện lịch sử và văn hóa đầy thú vị, đồng thời đặt ra nhiều câu hỏi về nguồn gốc và cách thức mà chúng được đưa đến đây.
Khám phá động Ma: Hành trình gian nan lên núi
Cách thành phố Thanh Hóa khoảng 140km, xã Hồi Xuân nổi bật với phong cảnh hữu tình nơi sông Luồng hội tụ với sông Mã. Tại đây, động Ma nằm giữa mây mù trên núi đá tai mèo, tạo nên một khung cảnh hùng vĩ và huyền bí. Để tiếp cận động Ma, du khách phải vượt qua một đoạn đường hiểm trở, bắt buộc phải thuê người chèo thuyền độc mộc băng qua dòng sông Luồng cuộn chảy trong mùa mưa lũ.
Khi đặt chân lên đất liền, du khách ngay lập tức cảm nhận được không khí trong lành nhưng cũng đầy thử thách của một cánh rừng hoang dã. Những cây cổ thụ to lớn và dây leo rậm rạp tạo nên một không gian sống động, nhưng đồng thời cũng khiến việc leo núi trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Nhiều đoạn đường dốc đứng khiến người leo núi phải tốn khá nhiều sức lực để nhích lên từng chút một. Sau một hành trình vất vả, động Ma hiện ra trước mắt, với những chiếc quan tài lấp ló ngay cửa hang.
Những chiếc quan tài cổ: Từ đâu mà có?
Tại động Ma, khoảng 200 cỗ quan tài cổ được treo lơ lửng trên các vách đá. Những chiếc quan tài này được làm từ thân gỗ lớn, khoét rỗng và tạo hình giống như thây người, có phần đầu nhỏ thon dần và phần giữa phình to. Đặc biệt, mỗi quan tài đều có những khấc gỗ rõ ràng, cho thấy sự khéo léo và tỉ mỉ của người xưa trong việc chế tác.
Tại cửa hang, những chiếc quan tài nằm chỏng chơ, nhiều cỗ đã mục ruỗng, rêu mốc xanh rì. Mỗi chiếc quan tài như một con thuyền độc mộc, thể hiện rõ ràng kỹ thuật chế tác tài tình của tổ tiên. Điều đặc biệt là các quan tài được sắp xếp theo thứ bậc cao thấp, tạo thành một bức tranh huyền bí và độc đáo giữa lòng hang động.
Câu hỏi lớn đặt ra là làm thế nào những cỗ quan tài nặng nề này được đưa lên vị trí cao như vậy? Các nhà khoa học đã đưa ra nhiều giả thuyết khác nhau. Một số cho rằng, người xưa đã sử dụng dây rừng để kéo quan tài từ dưới đất lên. Tuy nhiên, cách giải thích này không thực sự hợp lý, vì cửa hang nằm sâu bên trong và có vách núi dựng đứng, khó có thể tiếp cận để kéo quan tài vào.
Một giả thuyết khác lại cho rằng, có thể lợi dụng nước từ sông Mã hoặc sông Luồng dâng cao, người xưa đã sử dụng sức nước để đưa quan tài vào trong hang. Nhưng sự cao vút của hang Lũng Mu đã khiến giả thuyết này cũng trở nên khó tin.
Nhiều nhà nghiên cứu đã tạm chấp nhận rằng có thể người xưa đã chuẩn bị sẵn các bộ phận của quan tài ở dưới đất, sau đó lần lượt đưa từng phần lên cửa hang và cuối cùng mang thi thể vào bên trong. Việc này không chỉ giúp người đã khuất được an nghỉ mà còn tránh được sự quấy rầy từ thế giới bên ngoài.
Ông Phạm Hồng Sơn, Trưởng bản Khằm, cho biết: "Có lẽ người xưa lấy gỗ trong rừng về, sau đó đục sẵn thành quan tài rồi mang lên hang để sẵn, khi nào có người qua đời chỉ việc mang thi thể lên hang rồi lấy quan tài lắp lại, bằng chứng là trong hang nhiều vỏ quan tài hoàn toàn trống rỗng, rất ít quan tài có chứa di cốt bên trong".
Những người được chôn cất: Ai là chủ nhân của những cỗ quan tài này?
Câu hỏi tiếp theo đặt ra là những người được chôn cất trong động Ma là ai? Liệu họ có phải là người bản địa hay thuộc một dân tộc khác? Ông Hà Văn Tuyên, Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Quan Hóa, cho biết: "Hiện giờ vẫn chưa khẳng định được liệu đó có phải là người dân bản hay một tộc người đã sống ở đây rồi chuyển đi nơi khác".
Một số giả thuyết cho rằng những cỗ quan tài trên núi cao có thể thuộc về nghĩa quân Lam Sơn trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược. Có thể trong một trận đánh, nghĩa quân đã bị bao vây và phải hy sinh nhiều chiến sĩ. Sau khi quân địch rút lui, những người còn sống đã chôn cất đồng đội trong hang động cao để tránh bị quân Minh phát hiện và trả thù. Giả thuyết này càng trở nên thuyết phục khi so sánh với những câu chuyện truyền thuyết còn lưu truyền tại địa phương.
Ông Tuyên chia sẻ thêm: "Trước kia, khi khu di tích Hồi Xuân được đưa vào xây dựng, khu nghĩa địa dưới chân núi hang Phi nằm trong diện buộc phải giải tỏa. Nhưng khi khai quật lên, có một điều khá bất ngờ là bên trong tất cả các ngôi mộ không có bất kỳ bộ hài cốt nào, chỉ thấy toàn than đen và tro. Theo phán đoán của các cơ quan chuyên môn, rất có thể đây là khu mộ giả của nghĩa quân Lam Sơn đã tử trận khi xưa nhằm đánh lừa giặc Minh".
Những bí ẩn xung quanh động Ma không chỉ thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu mà còn là niềm tự hào của người dân địa phương. Những cỗ quan tài cổ cùng với các giả thuyết phong phú về cách thức chôn cất và nguồn gốc của những người đã khuất đang chờ được khám phá thêm. Động Ma không chỉ là một điểm đến du lịch kỳ thú mà còn là nơi lưu giữ những câu chuyện lịch sử quý giá của dân tộc, góp phần làm phong phú thêm di sản văn hóa của đất nước.