Ngày nay, điện năng đã trở thành yếu tố không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại. Những đợt cắt điện luân phiên gần đây tại miền Bắc đã nhắc nhở chúng ta về vai trò quan trọng của điện. Nhưng chúng ta có bao giờ tò mò: Nơi nào ở Việt Nam được thắp sáng bằng điện đầu tiên?
Khi nghĩ về nơi đầu tiên ở Việt Nam có điện, nhiều người sẽ đoán ngay đó là Hà Nội hay TP. HCM. Tuy nhiên, thành phố đầu tiên được chiếu sáng bằng điện ở Việt Nam không phải là hai trung tâm lớn này mà là một cái tên bất ngờ: Hải Phòng.
Theo nhiều tài liệu lịch sử, vào năm 1892, Hải Phòng trở thành thành phố đầu tiên ở Việt Nam được chiếu sáng bởi điện. Điều này đi ngược lại nhiều giả định cho rằng Hà Nội hay Sài Gòn mới là những nơi tiên phong sử dụng điện. Thực tế, chỉ sau khi Hải Phòng có điện, Hà Nội và Sài Gòn mới dần tiếp cận với nguồn năng lượng hiện đại này.
Cuốn sách "Lịch sử Công Thương Việt Nam 1945-2010" ghi lại rằng nhà máy điện đầu tiên của Đông Dương được xây dựng tại Hải Phòng vào tháng 4 năm 1892. Nhà máy điện nhiệt than, mang tên Nhà Đèn Vườn Hoa, có công suất 750 kW, và đến năm 1894, nhà máy này chính thức hoạt động. Đây là cột mốc quan trọng, đánh dấu khởi đầu cho ngành điện lực Việt Nam.
Mặc dù Hà Nội cũng bắt tay vào xây dựng nhà máy điện vào cuối năm 1892, nhưng phải đến ba năm sau, tức năm 1895, nhà máy mới bắt đầu cung cấp điện. Điều này khẳng định Hải Phòng là nơi tiên phong đưa điện vào đời sống người dân Việt Nam.
Việc Hải Phòng trở thành thành phố đầu tiên có điện không phải là sự tình cờ. Hải Phòng, với vị trí chiến lược quan trọng, đã được người Pháp đầu tư mạnh mẽ. Vào năm 1887, tỉnh Hải Phòng được thành lập, và chỉ một năm sau, thành phố Hải Phòng ra đời, nhanh chóng trở thành trung tâm kinh tế quan trọng nhất của Bắc Kỳ.
Người Pháp không chỉ xây dựng một cảng biển lớn nhất miền Bắc tại Hải Phòng mà còn biến nơi đây thành đầu mối giao thông và trung tâm công nghiệp của Đông Dương. Hàng loạt công trình quan trọng như đường sắt Hà Nội - Hải Phòng, các nhà máy cơ khí, sửa chữa tàu, luyện kim, sản xuất bia... đã đòi hỏi một nguồn cung cấp điện năng ổn định và hiệu quả.
Không chỉ vậy, Hải Phòng còn có lợi thế đặc biệt nhờ gần Quảng Ninh - vùng đất nổi tiếng với nguồn than phong phú. Than từ Hòn Gai (Quảng Ninh) có thể dễ dàng vận chuyển bằng đường thủy đến Hải Phòng, đảm bảo nguồn cung cấp nguyên liệu ổn định cho nhà máy điện.
Việc Hải Phòng trở thành địa phương đầu tiên có điện đã đánh dấu bước ngoặt quan trọng cho sự phát triển của ngành điện lực nước ta. Sau thành công ban đầu, người Pháp nhanh chóng giao quyền phát triển và kinh doanh điện cho các công ty tư nhân, mở ra một thời kỳ mới cho nền công nghiệp điện Việt Nam.
Điều đáng kinh ngạc là vào cuối thế kỷ 19, ngay cả những thành phố phát triển như Paris cũng chỉ dám sử dụng điện thắp sáng một số khu vực hành chính do chi phí quá đắt đỏ. Việc Hải Phòng được chọn để thắp sáng bằng điện cho thấy vị thế chiến lược và tầm quan trọng của thành phố trong mắt người Pháp.
Hải Phòng không chỉ nổi tiếng với hình ảnh hoa phượng đỏ rực rỡ mà còn mang trong mình một niềm tự hào lớn lao: là nơi đầu tiên tại Việt Nam có điện. Câu chuyện này không chỉ là một phần quan trọng của lịch sử phát triển ngành điện lực nước ta mà còn minh chứng cho vai trò tiên phong của Hải Phòng trong công cuộc công nghiệp hóa Việt Nam.
Nhìn lại, chúng ta thấy rằng những cột mốc tưởng chừng nhỏ bé như việc thành phố nào có điện đầu tiên, lại mang trong mình những ý nghĩa lịch sử sâu sắc. Hải Phòng không chỉ là nơi mở đầu cho sự phát triển của ngành điện lực Việt Nam mà còn là biểu tượng cho sự đổi mới, phát triển và hiện đại hóa đất nước.