Theo số liệu của Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội, từ năm 2019 đến nay, TP Hà Nội đã đánh giá, phân hạng và công nhận được 3.317 sản phẩm OCOP, trong đó có 6 sản phẩm đạt hạng 5 sao, 22 sản phẩm tiềm năng 5 sao, 1.571 sản phẩm 4 sao và 1.718 sản phẩm 3 sao. Khoảng 25% trong số đó là sản phẩm làng nghề - điều này cho thấy tiềm năng lớn và vai trò quan trọng của các làng nghề truyền thống trong chương trình OCOP.
Người dân giới thiệu các sản phẩm OCOP của xã Hồng Vân đến với du khách. Ảnh: Tô Quý/QĐND
Không chỉ là hàng hóa, các sản phẩm làng nghề OCOP còn mang trong mình câu chuyện về nguồn gốc, giá trị văn hóa, kỹ thuật thủ công truyền thống. Từ những di sản này, nhiều làng nghề đã đưa các sản phẩm OCOP vào khai thác du lịch có hiệu quả, điển hình như các điểm dịch vụ du lịch làng quê Hồng Vân hay Khu sinh thái Phù Đổng Green Park…
Đối với xã Hồng Vân, từ sau khi được công nhận sản phẩm OCOP 4 sao, hàng năm xã đón khoảng 3,5 vạn lượt du khách, giá trị thu được từ du lịch ước đạt trên 10 tỷ đồng. Điểm du lịch Hồng Vân được Sở Du lịch TP Hà Nội đánh giá là điểm du lịch chất lượng cao và có tiềm năng phát triển.
Một ví dụ điển hình khác là làng nghề gốm Bát Tràng. Tham gia chương trình OCOP từ sớm, hiện nay Bát Tràng có hàng chục sản phẩm OCOP từ 3 đến 5 sao. Giá trị sản xuất và thương mại của làng nghề đạt trên 2.000 tỷ đồng/năm.
Với tiềm năng làng nghề truyền thống tồn tại và phát triển liên tục hàng trăm năm, các sản phẩm gốm, lò nung gốm, thậm chí là toàn bộ không gian kiến trúc tại làng Bát Tràng đều được "trưng dụng" trở thành một phần của tour du lịch Bát Tràng.
Khác với bảo tàng, khách tham quan chỉ được tiếp xúc với mẫu vật, tại Bát Tràng, du khách được tiếp xúc trực tiếp với một không gian mở, giao tiếp với những người tạo ra hiện vật và có thể trực tiếp trải nghiệm về cuộc sống hàng ngày của người thợ thủ công, tự tay tạo tác nên sản phẩm.
Nhờ cách làm đổi mới này, Bát Tràng hiện đã là điểm du lịch nổi tiếng, mỗi năm đón khoảng 100.000 lượt du khách quốc tế và 70.000 lươt du khách nội địa.
Tại làng Hạ Thái, sau khi sản phẩm sơn mài được công nhận OCOP 4 sao, lượng khách du lịch tăng đáng kể. Người dân tích cực tham gia các hoạt động trình diễn nghề, bán hàng lưu niệm tại chỗ và mở rộng mô hình “homestay làng nghề”, từ đó tạo thêm thu nhập, giữ chân người trẻ ở lại với nghề.
Tương tự, các làng nghề mây tre đan Phú Vinh (xã Phú Nghĩa), lụa Vạn Phúc (phường Hà Đông), khảm trai Chuyên Mỹ (xã Chuyên Mỹ), hương Quảng Phú Cầu (xã Ứng Thiên)… đã được “hồi sinh” khi tham gia Chương trình OCOP. Sản phẩm được tiêu thụ rộng rãi trong nước và xuất khẩu sang các thị trường quốc tế như Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, châu Âu, đồng thời đây cũng trở thành những địa danh du lịch được nhiều du khách biết đến.
Theo ông Ngọ Văn Ngôn - Phó Chánh Văn phòng chuyên trách Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội, những năm gần đây, xu hướng du lịch xanh đang nhận được sự quan tâm từ du khách cũng như các doanh nghiệp lữ hành, đó là một dấu hiệu tốt cho tiềm năng phát triển của du lịch nông nghiệp, du lịch làng nghề.
Riêng đối với Hà Nội, chương trình OCOP đã trở thành đòn bẩy thúc đẩy các làng nghề phát triển theo hướng chuyên nghiệp hóa, hiện đại hóa mà vẫn bảo tồn được bản sắc truyền thống. Đây không chỉ là cơ hội để gia tăng giá trị kinh tế, mà còn là cách giữ gìn và phát huy những nghề thủ công có tuổi đời hàng trăm năm.
Trước khi tham gia Chương trình OCOP, nhiều làng nghề truyền thống ở Hà Nội gặp khó khăn trong khâu tiêu thụ, mẫu mã sản phẩm đơn điệu khó tiếp cận thị trường hiện đại. Tuy nhiên, khi bước vào chương trình OCOP, các cơ sở sản xuất được hỗ trợ đồng bộ từ đào tạo quản trị, tư vấn thiết kế mẫu mã, truy xuất nguồn gốc đến xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm.
“OCOP là chương trình phát triển kinh tế khu vực nông thôn theo hướng phát triển nội lực và gia tăng giá trị. Hà Nội là địa phương dẫn đầu cả nước về số lượng sản phẩm OCOP, đây là cơ hội rất lớn trong xây dựng nền nông nghiệp bền vững gắn kết với khai thác phát triển du lịch”, ông Ngọ Văn Ngôn đánh giá.
Du khách quốc tế tìm hiểu sản phẩm của làng nghề mây tre đan Phú Vinh. Ảnh: NT&PT
Được biết, nhằm phát triển lâu dài và có hệ thống, TP Hà Nội đang xây dựng “Đề án tổng thể phát triển làng nghề Hà Nội giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến 2050”. Mục tiêu của đề án là bảo tồn và phát triển các làng nghề theo hướng gắn kết với chương trình OCOP, thúc đẩy chuyển đổi số, xây dựng cụm làng nghề tập trung và đào tạo nguồn nhân lực kế thừa.
Về các bước đi cụ thể, thành phố đang triển khai xây dựng hàng chục trung tâm thiết kế sáng tạo, giới thiệu, quảng bá làng nghề gắn với du lịch. Các trung tâm này sẽ nâng cao giá trị sản phẩm OCOP, sản phẩm làng nghề, xây dựng chuỗi liên kết từ thiết kế sáng tạo, sản xuất, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm trên nền tảng bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các làng nghề.
Việc thành lập các Trung tâm này sẽ hỗ trợ các chủ thể quảng bá và tiêu thụ sản phẩm OCOP gắn với hoạt động du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp, nông thôn, góp phần thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.
* Bài viết có sự phối hợp của Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội