Theo VPA, 6 tháng đầu năm 2021, xuất khẩu hồ tiêu của Việt Nam ước đạt 155.000 tấn, giá trị đạt 500 triệu USD. So với cùng kỳ năm 2020, lượng xuất khẩu giảm 7% tuy nhiên giá trị xuất khẩu lại tăng 41%. Lượng xuất khẩu hồ tiêu giảm bên cạnh yếu tố sản lượng năm 2021 giảm do ảnh hưởng của dịch Covid-19, thì chi phí logistics là nguyên nhân chính khiến nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gặp khó khăn và thiệt hại nghiêm trọng.
Chi phí logistics bao gồm 2 phần chính: Phí bến bãi, xếp dỡ, thủ tục hành chính tại cảng xuất và các chi phí liên quan đến vận chuyển container đường biển. Theo tổng hợp từ các doanh nghiệp, giá cước vận chuyển đi các thị trường trọng điểm nhập khẩu hồ tiêu từ tháng 1/2021 cho tới tháng 6/2021 luôn trong chiều hướng tăng với biên độ rất cao và không có dấu hiệu ngừng lại. Hãng vận chuyển đưa ra lý do là hệ lụy từ dịch bệnh Covid-19 dẫn đến thiếu hụt container.
Tuy nhiên, theo VPA, sản lượng container thông qua cảng Việt Nam quý 1 năm 2021 đã tăng gần gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam 5 tháng đầu năm 2021 tăng so với cùng kỳ năm 2020.
"Như vậy, thông tin thiếu container rỗng từ các hãng tàu đưa ra là không chính xác", VPA đưa ra khằng định.
Giá cước vận chuyển quá cao dẫn đến việc các doanh nghiệp xuất khẩu đánh mất thị trường về tay các đối thủ cạnh tranh trực tiếp.
Mới đây, VPA cho biết Mỹ và EU là 2 tuyến vận chuyển đường biển có mức tăng giá cước phi mã và bất thường nhất với mức tăng khoảng 1.500-2.000 USD cho một container 40 feet sau mỗi 2 tuần.
Trong khi đó Mỹ là thị trường chính và là thị trường quan trọng với lượng xuất khẩu chiếm 20-25%/năm và luôn duy trì sức mua ổn định cho tới hiện tại. EU cũng là thị trường trọng điểm và thị trường hướng đến của hầu hết các doanh nghiệp trong bối cảnh các Hiệp định thương mại tự do càng thúc đẩy tăng sức mua của thị này.
VPA cũng cho biết: "Doanh nghiệp hiểu hiện tại các hãng vận chuyển cũng đang chịu ảnh hưởng trên nhiều mặt và trên diện rộng dẫn đến việc đẩy giá cước tàu lên cao. Tuy nhiên, mức tăng cần được kiểm soát chặt chẽ, công khai minh bạch và có lộ trình báo trước".
Theo VPA, thị trường Mỹ luôn mua hàng với điều kiện CNF, với tất cả rủi ro về chi phí vận chuyển đều do doanh nghiệp Việt Nam gánh chịu. Thời hạn ký hợp đồng giao hàng luôn luôn dao động từ 1 tháng trở lên. Doanh nghiệp có thể chủ động về nguồn hàng nhưng với khâu vận chuyển thì ngược lại.
Doanh nghiệp thậm chí có lúc trong vòng 1 tháng cũng không thể tìm được xác nhận chỗ trên tàu (Booking confirmation) để tiến hàng giao hàng và đến khi tìm được Booking thì giá vận chuyển đã tăng thêm hơn 1.500 USD/1 container 40 feet.
Cước vận chuyển đi Mỹ và EU hiện tại tăng liên tục dao động 2 tuần 1 lần và mức tăng không báo trước, có những lúc lại tăng đột biến; đặc biệt không loại trừ việc tăng chi phí từ đơn vị trung gian là đại lý hãng tàu (FWD) cùng cộng hưởng tạo tâm lý sai lệch về vấn đề tăng giá.
Đây cũng là một mắt xích quan trọng vì hầu hết các doanh nghiệp đều làm việc với hãng tàu qua trung gian là FWD. Điều này được chứng minh khi hiện tại trên thị trường đang thả nổi nhiều mức giá khác nhau cho các chỗ trên cùng một con tàu.
So với thời điểm 2020, cước vận chuyển đi châu Âu thường ổn định ở mức 800-1.200 USD cho 1 container 40 feet, nhưng bây giờ tăng trên 11.000 USD, tức là tăng 12-13 lần so với mức giá đầu năm 2020.
Cước vận chuyển đi Mỹ từ 2.000-3.000 USD cho 1 container 40 feet từ đầu năm 2020 đến nay tăng lên 13.500 USD, tức là tăng 5-6 lần.
“Thậm chí nhiều khi các doanh nghiệp xuất khẩu chấp nhận trả giá cao để giao hàng cho khách cho kịp thời hạn giao hàng nhưng vẫn không tìm được booking để giao hàng” - VPA khẳng định.
Các hãng tàu còn sẵn sàng hủy chỗ (Booking confirmation) cho các booking đã đặt trước để bán lại cho các doanh nghiệp khác khi họ trả giá cước cao hơn, dẫn đến tình trạng tranh giành nhau để book tàu.
"Việc này làm cho chuỗi cung ứng bị gián đoạn, hàng hóa sản xuất ra nhưng không thể xuất đi buộc doanh nghiệp phải thuê thêm kho trữ, tiền hàng bị ứ đọng, khách hàng không nhận được hàng còn doanh nghiệp thì cũng không còn tiền cũng như không dám nhập thêm nguyên liệu để sản xuất" - VPA cho hay.
Hiện nay, việc tăng giá cước vận chuyển đường biển là một vấn đề ảnh hưởng tiêu cực đến tình hình xuất khẩu hồ tiêu, việc giá cước vận tải đường biển tăng giá phi mã, liên tục và không có lộ trình khiến doanh nghiệp xuất khẩu đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức. Giá cước vận chuyển quá cao dẫn đến việc các doanh nghiệp xuất khẩu đánh mất thị trường về tay các đối thủ cạnh tranh trực tiếp.
Theo thông tin của VPA, thời gian gần đây, Mỹ và EU đã chuyển hướng qua mua tiêu từ Brazil vì chất lượng tiêu không quá chênh lệch so với tiêu Việt Nam và quan trọng nhất là chi phí vận chuyển từ Brazil tới Mỹ chỉ bằng 1/3 từ Việt Nam và từ Brazil tới EU chỉ bằng 1/10 so với từ Việt Nam.
Với tình hình cước tăng liên tục và không có chiều hướng giảm như hiện nay ngành hàng hồ tiêu Việt Nam sẽ mất hoàn toàn khả năng cạnh tranh ở các thị trường Mỹ. VPA khẳng định: “Nguy cơ đánh mất thị trường trọng điểm vào tay đối thủ cạnh tranh là rất lớn”.
Hiện nay, các doanh nghiệp xuất khẩu buộc phải chấp nhận tất cả rủi ro nhằm cố gắng giữ chân hai thị trường quan trọng này bằng cách cố gắng hạ tối đa lợi nhuận, thậm chí chấp nhận lỗ để giữ chân khách hàng. Tuy nhiên, việc tăng giá cước phi mã, không có chiều hướng giảm thế này khiến các doanh nghiệp khó có thể trụ thêm được.
Đặc biệt hai năm vừa qua, tác động của dịch bệnh Covid-19 kéo dài đã khiến không ít doanh nghiệp kiệt quệ, trong khi đó hầu hết các doanh nghiệp xuất khẩu hồ tiêu là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, tiềm lực tài chính yếu, nguy cơ phải phá sản, giải thể doanh nghiệp là rất cao.
Trước tình hình trên, VPA đã có văn bản đề nghị Bộ Công Thương, Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tổng cục Hải quan và Hiệp hội DN Dịch vụ Logistics Việt Nam báo cáo với Thủ tướng xem xét tìm cách tháo gỡ, đưa giá cước về mức trước đây.