Quan tâm đến chất lượng, nguồn gốc xuất xứ

Vừa qua, tại Tọa đàm Bịt lỗ hổng "rau bẩn" vào trường học, siêu thị được diễn ra tại Hà Nội với sự tham gia của các đại biểu, chuyên gia, doanh nghiệp. Tọa đàm diễn ra để tìm câu trả lời cho thực trạng nhiều doanh nghiệp sơ chế gom rau trôi nổi từ chợ đầu mối rồi trà trộn với rau có nguồn gốc rõ ràng, dán tem mác an toàn để đưa vào trường học, siêu thị trên địa bàn TP. Hà Nội.

Hình minh họa

Người tiêu dùng, học sinh thay vì được sử dụng rau an toàn như cam kết, phải dùng rau trôi nổi, rau không rõ nguồn gốc tiềm ẩn nguy cơ mất vệ sinh an toàn thực phẩm. Những lỗ hổng trong quản lý an toàn thực phẩm khiến rau trôi nổi, không rõ nguồn gốc bị “hô biến” thành rau sạch, lọt vào trường học và siêu thị tại Hà Nội.

Ông Tạ Văn Tường - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội (NN&MT) - cho biết, mỗi năm Hà Nội sản xuất khoảng 735.000 tấn rau, đáp ứng 60% nhu cầu, phần còn lại phải nhập từ các tỉnh. Sự phụ thuộc nguồn cung bên ngoài khiến khâu quản lý thêm phức tạp, tạo kẽ hở để rau không rõ nguồn gốc trà trộn.

Ông Tạ Văn Tường - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội

Theo ông Tường, với TP.Hà Nội có sự quan tâm rất sớm để làm công tác quản lý những diện tích, khu vực vùng trồng rau an toàn, hiện nay VietGrap được hơn 400ha, việc quản lý về chất lượng, việc đảm bảo an toàn trên địa bàn sản xuất TP.Hà Nội đang rất quan tâm bằng việc ban hành cơ chế chính sách như trước đây năm 2019 có Quyết định 3215 về vùng sản xuất tập trung, tất cả các vùng kể cả chăn nuôi, thủy sản.

Hiện nay có thể nói rằng đối với lĩnh vực NNMT đã có chiến lược phát triển rất cụ thể, đã được đưa vào Luật Thủ đô, cũng như là quy hoạch. Từ danh mục vùng sản xuất tập trung cũng đã được đưa vào Quy hoạch Thủ đô ban hành tháng 12/2024 để phát triển các vùng sản xuất nông nghiệp tập trung và định hướng sẽ phát triển nông nghiệp sinh thái, hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn…

Đồng thời, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cũng kế thừa các thành tựu nông nghiệp đã đạt được, đây là cơ sở để tiếp tục thúc đẩy phát triển, để tạo sự phát triển bền vững từ việc xây dựng được các thương hiệu đặc sản vùng miền, nhãn hiệu với việc tổ chức sản xuất, giải điểm nghẽn, đó là sản xuất nông nghiệp manh mún, nông hộ, không có pháp nhân. Trên cơ sở đó, các hộ cần liên kết thành các hợp tác xã, doanh nghiệp và kết nối doanh nghiệp thành các chuỗi giá trị, có pháp nhân và xây dựng thương hiệu và khi đó sẽ có một hệ sinh thái cộng đồng sản xuất sẽ quan tâm đến chất lượng, quan tâm đến nguồn gốc xuất xứ… để tránh các rủi ro.

Trong khi đó, ông Nguyễn Thành Trung – Phó Trưởng phòng Chất lượng và Phát triển Thị trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) cho biết, ngành nông nghiệp trong những năm vừa qua đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt đến việc quản lý ATTP. Hiện ngành nông nghiệp triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc.

Ông Nguyễn Thành Trung – Phó Trưởng phòng Chất lượng và Phát triển Thị trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội)

Theo đó, trên 3000 doanh nghiệp và 11 nghìn sản phẩm được đưa lên hệ thống. Đây là hệ thống truy xuất phục vụ công tác quản lý về ATTP. Theo Thông tư 17, truy xuất mới chỉ dừng lại ở ghi chép và hồ sơ, còn theo hệ thống tem thì mới dừng lại ở khuyến khích nông dân và doanh nghiệp. Trong ngành, hiện chúng tôi tập trung vào nhóm nông dân sản xuất đến thu gom và sơ chế. Để làm việc này đơn vị gặp nhiều khó khăn bởi việc sản xuất còn nhỏ lẻ, nhận thức của người dân khi ghi chép và doanh nghiệp khi thực hiện ghi chép còn chưa đầy đủ.

Hiện chúng ta đang dùng tem truy xuất tĩnh. Để thực hiện chuẩn, phải dùng tem truy xuất hàng ngày. Thế nhưng, việc này gặp không ít khó khăn bởi cơ sở hạ tầng và phần mềm. Truy suất tĩnh mới được thực hiện ở khâu ban đầu. Hiện nay, đơn vị đang tham mưu Sở NNMT Hà Nội tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp, nông dân thực hiện việc truy xuất để nâng cao chất lượng an toàn thực phẩm.

Ở góc độ sản xuất, ông Nguyễn Văn Thuần - Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật - cho rằng hiện trên địa bàn TP. Hà Nội hiện có nhiều chuỗi cung ứng sản phẩm nông sản an toàn, điển hình như các chuỗi rau hữu cơ hay Hợp tác xã Rau quả sạch Chúc Sơn cũng được đánh giá tốt. Tuy vậy, công tác quản lý chuỗi vẫn còn không ít khó khăn do thiếu nhân lực có trình độ, kỹ năng về quản trị doanh nghiệp và hợp tác xã.

Ông Nguyễn Văn Thuần – Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Sở NN&MT Hà Nội)

Theo ông Thuần, sự liên kết giữa “bốn nhà” gồm Nhà nước, doanh nghiệp, người dân và nhà đầu tư chưa đạt được kỳ vọng. Quá trình đô thị hóa khiến diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp, trong khi nhiều hợp tác xã chưa phát huy hết vai trò, tiềm năng; số lượng hợp tác xã đáp ứng tiêu chuẩn VietGAP vẫn còn hạn chế.

Kiểm tra đột xuất, sai đến đâu xử lý đến đó

Ông Đặng Thanh Phong - Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm, Sở Y tế Hà Nội - nhấn mạnh: “Việc giám sát rau bẩn phải được thực hiện thường xuyên bởi ban phụ huynh và ban chỉ đạo an toàn thực phẩm địa phương, thông qua cả hình thức định kỳ và đột xuất. Tinh thần chung là kiểm tra đột xuất, sai đến đâu xử lý đến đó”.

Ông Đặng Thanh Phong – Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm (Sở Y tế Hà Nội)

Theo ông Phong, Hà Nội đã ban hành nhiều văn bản như Kế hoạch 210, Quyết định 53, Hướng dẫn 02, các công văn 51, 52… nhằm siết chặt an toàn bếp ăn bán trú. Quy định yêu cầu đơn vị cung cấp phải có hồ sơ pháp lý đầy đủ, nhân viên được tập huấn thường xuyên, nguyên liệu tuyệt đối tuân thủ Luật An toàn thực phẩm. Bên cạnh đó, các đoàn kiểm tra liên ngành được tổ chức thường xuyên, nếu phát hiện vi phạm sẽ xử phạt hành chính, đình chỉ hoạt động, thậm chí chuyển cơ quan công an xem xét hình sự.

Đại diện ngành giáo dục, bà Trần Thị Thu Hà - Trưởng phòng Chính trị tư tưởng và Công tác học sinh sinh viên, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội - cho rằng việc đảm bảo an toàn thực phẩm cho các bữa ăn học đường luôn được ưu tiên hàng đầu. Các trường buộc phải công khai nguồn gốc thực phẩm qua mã QR, hồ sơ nhà cung cấp, đồng thời thành lập tổ công tác an toàn thực phẩm có phụ huynh tham gia. Chính hiệu trưởng phải chịu trách nhiệm toàn diện về bữa ăn bán trú.

Từ góc độ bảo vệ người tiêu dùng, bà Trần Thị Dung - Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam - chỉ rõ: Lỗ hổng lớn nằm ở hệ thống quản lý còn rời rạc, thiếu sự phối hợp nhịp nhàng từ sản xuất, thu mua đến phân phối. “Hà Nội có đủ năng lực để quản lý, vấn đề là có tổ chức lại hay không. Nếu làm nghiêm túc, chỉ sau 3 năm chúng ta sẽ có rau sạch”, bà nhấn mạnh.

Bà Dung kiến nghị phải đào tạo lại toàn diện từ cán bộ quản lý đến nông dân, ứng dụng công nghệ số để truy xuất nguồn gốc, thậm chí mời chuyên gia quốc tế hỗ trợ. Cùng với đó, cần xử lý nghiêm tình trạng hiệu trưởng “bắt tay” với nhà cung cấp rau giá rẻ để trục lợi. Có thể thấy, vấn đề không nằm ở chỗ thiếu quy định mà là cách thực thi còn lỏng lẻo, thiếu minh bạch. Khi “rau bẩn” vẫn có thể đường hoàng vào siêu thị, trường học - những nơi đáng lẽ phải an toàn nhất - thì niềm tin của phụ huynh và người tiêu dùng bị lung lay.

Lời giải cho bài toán này chính là sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt từ chính quyền, ngành nông nghiệp, giáo dục, y tế, cùng sự giám sát của phụ huynh và báo chí. Chỉ khi kiểm tra được thực hiện liên tục, sai phạm xử lý nghiêm minh, chuỗi cung ứng minh bạch và hệ thống truy xuất nguồn gốc vận hành thực chất, thì bữa ăn của học sinh, người dân mới thực sự an toàn.

Luật sư Chu Quỳnh Vương – Văn phòng luật sư Trung Hòa, Đoàn luật sư TP.Hà Nội cho hay, vấn đề vi phạm trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh rau củ nói riêng, thực phẩm nói chung đã quy định rất rõ trong Luật An toàn thực phẩm cũng như là các Nghị định quy định xử phạt hành chính về an toàn thực phẩm, đặc biệt là Nghị định 124/2021 sửa đổi nghị định 115/2018 của chính Phủ.

Khi doanh nghiệp gian lận nguồn gốc rau xanh, thực phẩm thì sẽ bị xử phạt hành chính hoặc hình sự tùy thuộc vào mức độ và hậu quả gây ra, với các hình thức như phạt tiền, tịch thu tang vật, tiêu hủy hàng hóa, buộc khắc phục hậu quả, và trong trường hợp đủ yếu tố cấu thành tội phạm có thể bị phạt tù. Không nhất thiết phải chờ đến khi gây ra hậu quả nghiêm trọng mới xử lý; hành vi kinh doanh hàng hóa không rõ nguồn gốc đã là vi phạm pháp luật. Hậu quả xảy ra sẽ là tình tiết tăng nặng đối với hành vi vi phạm (ví dụ: gây ngộ độc cho người tiêu dùng) sẽ làm tăng mức độ xử phạt, có thể chuyển từ xử lý hành chính sang xử lý hình sự.