Thời gian qua, không ít vụ khách hàng tố bị ngân hàng “ép” mua bảo hiểm khi vay vốn và nhất là lĩnh vực bất động sản. Ngay cả khách gửi tiết kiệm cũng được nhân viên chào mời mua bảo hiểm nhân thọ.
Mới đây, theo phản ánh của người dân tại Dự án nhà ở xã hội Thụy Vân Residence (xã Thụy Vân, TP Việt Trì, tỉnh Phú Thọ), muốn được ngân hàng giải ngân khoản vay thì phải bỏ ra hàng chục triệu đồng/năm để mua bảo hiểm nhân thọ Prudential.
Chị Thu Huyền, một cư dân tại chung cư Thụy Vân Residence chia sẻ, khi làm thủ tục mua nhà, ai có nhu cầu vay, chủ đầu tư sẽ liên hệ với Ngân hàng Thương mại cổ phần Đại Chúng Việt Nam (PVcomBank) ở Hà Nội. Khi ký hợp đồng vay vốn, người dân phải ký thêm hợp đồng bảo hiểm nhân thọ mới được ngân hàng giải ngân. Trường hợp của chị Thu Huyền là do không đủ tiền khi lấy nhà, chị phải vay ngân hàng khoảng 70 triệu đồng, thế nhưng phía ngân hàng lại bắt phải mua bảo hiểm nhân thọ hơn 10 triệu đồng/năm mới giải ngân.
Nhiều chuyên gia trong lĩnh vực pháp lý, ngân hàng cho rằng, việc ngân hàng yêu cầu khách phải mua bảo hiểm nhân thọ mới cấp tín dụng là điều phi lý, bởi việc mua bảo hiểm nhân thọ và vay nợ chẳng liên quan gì nhau. Nếu là mua bảo hiểm tiền vay thì đã đành (việc bảo hiểm tiền vay là để bảo đảm cho rủi ro khoản vay), còn mua bảo hiểm nhân thọ lại là chuyện hoàn toàn khác, không liên quan đến khoản vay nợ. Nhất là khi người dân khó khăn mới phải đi vay, giờ lại ép người ta mua bảo hiểm nhân thọ thì rất khó hiểu và cả lý lẫn tình đều chưa ổn.
Việc "ép" khách hàng mua bảo hiểm đi kèm các khoản vay đã diễn ra ở nhiều ngân hàng và dư luận rất quan tâm đến Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước sớm có biện pháp đủ mạnh, quyết liệt để siết chặt tình trạng lạm dụng việc bán bảo hiểm trong cấp tín dụng và tiền gửi. Đưa việc kinh doanh bảo hiểm về đúng quỹ đạo vốn có của nó, tránh hiện tượng biến tướng, “tự nguyện” mua bán bảo hiểm trá hình trong các hợp đồng tín dụng, tiền gửi.
Qua phản ánh từ báo chí, dư luận, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước đã có Công văn yêu cầu các doanh nghiệp bảo hiểm, các ngân hàng rà soát, tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động đại lý bảo hiểm của các ngân hàng, phối hợp với các ngân hàng kịp thời phát hiện và xử lý các trường hợp ép buộc khách hàng mua bảo hiểm (nếu có).
Trước đó, ngày 30/10/2020, Ngân hàng Nhà nước cũng đã ban hành Công văn số 7928/NHNN-TTGSNH về hoạt động kinh doanh bảo hiểm, đại lý bảo hiểm. Tại Công văn này, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các ngân hàng chấp hành nghiêm các quy định về kinh doanh bảo hiểm và nhấn mạnh: Các ngân hàng không được gắn việc bắt buộc mua bảo hiểm với việc cấp tín dụng cho khách hàng.
Quan điểm của Ngân hàng Nhà nước cũng rất rõ ràng: Việc chào bán bảo hiểm pháp luật không cấm nhưng phải giải thích điều khoản, điều kiện của sản phẩm bảo hiểm cho khách hàng mua bảo hiểm của ngân hàng cũng phải tuân thủ quy định pháp luật, nhằm giúp khách hàng hiểu đúng và đủ quyền và lợi ích của mình cũng như các điều kiện, điều khoản thanh toán của bảo hiểm.
Ngày 17/11/2020, Bộ Tài chính đã có Công văn số 14097/BTCQLBH yêu cầu các doanh nghiệp bảo hiểm rà soát, tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động đại lý bảo hiểm của các ngân hàng, phối hợp với các ngân hàng kịp thời phát hiện và xử lý các trường hợp ép buộc khách hàng mua bảo hiểm (nếu có), thực hiện các biện pháp nhằm nâng cao tỷ lệ duy trì hợp đồng bảo hiểm.
Theo Luật Sư Lê Hữu Linh, chuyên gia pháp lý trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, hiện tại không có quy định nào bắt buộc người vay, gửi tiền phải mua bảo hiểm. Trong thực tế, lợi nhuận từ bán bảo hiểm là nguồn thu rất lớn cho các ngân hàng, bởi vậy khi cho vay hoặc khi khách gửi tiền, mặc nhiên các nhân viên tín dụng sẽ tư vấn, chào mời khách hàng mua bảo hiểm, doanh số từ bán bảo hiểm cũng là chỉ tiêu áp cho mỗi nhân viên tín dụng. Cũng vì thế mà việc bán bảo hiểm kèm khoản vay, khoản gửi tiết kiệm gần như là “bắt buộc”. Ngoài ra, việc bán được bảo hiểm cũng tạo thêm thu nhập cho nhân viên ngân hàng nên đôi khi bán bảo hiểm kèm theo hợp đồng tín dụng là việc làm “yêu thích” của họ.
Luật sư Linh cũng cho rằng, mặc dù trong các hợp đồng tín dụng, việc ký kết điều khoản mua bảo hiểm là tự nguyện, song cũng phải thẳng thắn nhìn nhận là việc tự nguyện ở đây chỉ mang tính hình thức. Bởi nếu khách hàng không đồng ý mua bảo hiểm thì ngân hàng không cấp tín dụng. Việc này diễn ra ở nhiều ngân hàng. Do đó, người vay chỉ có thể tự nguyện chấp nhận mua bảo hiểm trong thế không thoải mái.