Nằm ở miền đông Siberia của nước Nga, Baikal là một kỳ quan thiên nhiên độc đáo và mang vẻ đẹp có một không hai trên thế giới. Rất nhiều bài hát, bài thơ, bài dân ca nổi tiếng viết về vùng hồ này. Nhưng ẩn sâu bên trong vẻ đẹp ấy là sự bí hiểm. Ở độ sâu hàng nghìn mét dưới đáy hồ Baikal, những bí ẩn vẫn luôn khiến giới khoa học ám ảnh.
Trước thế kỷ XVII, hồ có tên là “Lamu”, theo ngôn ngữ Evenk có nghĩa là “Biển”. Sau này, hồ được người Buryati gọi là “Baigal” và để nghe thuận tai với cách nói của người Nga hơn, chữ “G”được đổi thành chữ “K”. Cái tên Baikal theo ý nghĩa và âm tiết của tiếng Arab còn có nghĩa là “Biển hồ vô vàn giọt nước mắt”.
Vẻ đẹp tĩnh lặng hiếm thấy của Baikal được người ta ví như “Hòn Ngọc của nước Nga”. Đây là hồ nước ngọt sâu nhất thế giới. Đáy hồ có điểm nằm ở độ sâu lên tới 1.642m. Đồng thời hồ có trữ lượng nước ngọt lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 20% trữ lượng nước ngọt trên toàn thế giới. Theo tính toán, lượng nước này đủ dùng cho cả nhân loại trong vòng 40 năm.
Rộng 31.722km2 và được coi như chốn thiên đường nghỉ dưỡng, cảnh vật quanh hồ luôn giữ được vẻ nguyên sơ như thuở ban đầu. Mặt hồ giống như chiếc gương khổng lồ soi bóng những núi đá hùng vĩ trùng trùng lớp lớp bạch dương nối đuôi nhau. Làn nước màu xanh ngọc bích trong vắt tới mức ở độ sâu hàng chục mét vẫn có thể nhìn thấy đá cuội và sinh vật dưới lòng hồ.
Baikal hoang sơ, ẩn chứa nhiều điều ít người biết đến. Ở độ sâu hàng nghìn mét dưới đáy hồ, những bí ẩn vẫn luôn khiến giới khoa học ám ảnh, trong đó đặc biệt nhất là câu chuyện 1.600 tấn vàng bị lãng quên.
Truyền thuyết kể rằng cách đây một thế kỷ có một đoàn xe lửa chở số vàng khoảng 1.600 tấn bị trật đường ray và rơi xuống đáy một hồ tại Siberia. Nhóm lính Bạch vệ cố tìm cách băng qua hồ Baikal bằng loại ôtô ray trong tình trạng mặt nước đóng băng vào mùa đông. Nhưng trọng lượng của đoàn xe đã khiến cho mặt băng vỡ, số vàng khổng lồ cũng chìm xuống đáy hồ cùng với những chiếc xe chở chúng.
Một truyền thuyết khác lại cho rằng quân Bạch vệ trên đường rút lui bằng đường bộ và khi xe ngựa đi qua bề mặt hồ Baikal đóng băng đã bị chết cóng, vì nhiệt độ hạ xuống đến -60 độ C vào mùa đông năm 1919-1920. Khi những tia nắng mùa xuân bắt đầu xuất hiện, những cái xác chết cóng ấy cùng với những gùi vàng của Hoàng gia Nga đã chìm xuống tận đáy hồ này.
Tuy nhiên, cũng có giả thuyết cho rằng, số vàng trên do chính Sa Hoàng Nicholas II sưu tập và sở hữu. Tháng 10/1917, Cách mạng tháng 10 Nga nổ ra. Cuộc cách mạng khiến chính quyền Nga hoàng tan rã, chấm dứt chế độ phong kiến. Vào thời điểm đó, Nicholas II đang tại vị. Ông không muốn triều đại của mình sụp đổ như thế.Nicholas II ra lệnh chuyển 1.600 tấn vàng trong kho đi cất giấu. Với tiền bạc, quân đội và vũ khí, ông mong có thể giành lại những thứ từng thuộc về mình trong tương lai.
Nicholas II và những người ủng hộ ông bỏ chạy cùng số vàng khổng lồ. Do sự truy đuổi của Hồng quân, nhóm của Nicholas II không còn cách nào và phải bỏ chạy về phía Tây. Lúc này, thời tiết đã vào đông. Nhiệt độ xuống thấp khiến tiết trời lạnh giá. Nicholas II và người của ông cũng đã kiệt sức. Họ chọn cách ném 1.600 tấn vàng xuống hồ để số vàng khổng lồ này không rơi vào tay quân cách mạng. Có một số phiên bản khác về câu chuyện này nhưng điểm chung là 1.600 tấn vàng thực sự thuộc về Nicholas II. Theo một cách nào đó, chúng đã rơi xuống hồ và nằm im từ đó đến nay. Nhiều ghi chép cho thấy vào thế kỷ 18 hoặc thế kỷ 17, các tàu buôn bắt đầu xuất bến trên hồ Baikal. Nhiều chiếc trong số đó đã bị chìm. Không ai biết trong số thuyền chìm có chứa bao nhiêu kho báu.
Câu hỏi là tại sao không có người lấy số vàng này lên sau từng ấy năm?
Thứ nhất, không ai biết chính xác vị trí số vàng này. Do đó, việc tìm kiếm trong vô định chẳng khác nào mò kim đáy bể. Kể cả có vị trí chính xác, không ai đảm bảo số vàng này còn tồn tại.
Vấn đề thứ hai là vị trí của hồ Baikal khá phức tạp. Nó nằm ở điểm giao của các vành đai địa chấn. Do đó, các trận động đất lớn tới 9,5 độ richter vẫn xảy ra ở đây dù không thường xuyên. Tuy nhiên, đây vẫn là rủi ro lớn với các thợ lặn. Trong khi đó, họ còn chẳng biết kho báu có thực sự tồn tại hay không.
Mặt khác, với độ sâu tối đa lên tới hơn 1.600 m, việc trục vớt số vàng cũng cần huy động lực lượng lớn. Một câu hỏi khác đặt ra là nếu số vàng có thật và được trục vớt thành công, chúng sẽ thuộc về ai? Về vị trí địa lý, hồ Baikal còn nằm trên lãnh thổ của CH Buryatia và vùng Irkutsk Oblast. Do đó, sẽ khá khó để xác định ai sẽ sở hữu kho báu này.