Tái cấu trúc ngân hàng: Cá chép hóa rồng

NHNN “rút bảo kiếm” đúng lúc

Ba ngân hàng vừa bị NHNN mua lại với giá 0 đồng. Ảnh: Trần Phong

Giữa năm 2011, cơ quan thanh tra giám sát ngân hàng phát hiện hơn 88 cá nhân, tổ chức, nhóm liên quan vay nợ trên 1.000 tỷ đồng, tạo ra tổng dư nợ gần 20 tỷ USD, chiếm hơn 16% dư nợ toàn hệ thống. Đây là những con số đáng giật mình và vẫn còn kéo theo dư âm đến tận ngày nay. Kế đó, liên tiếp những sếp ngân hàng bị phát hiện vi phạm pháp luật khi dùng ngân hàng làm đòn bẩy tài chính cho các doanh nghiệp “sân sau” của mình vay.

Để khắc phục những lỗ hổng này cũng như “làm mới” hệ thống ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành nhiều chính sách, thông tư cũng như luật định mới. Đáng chú ý, Thông tư 36, Thông tư 01, Thông tư 09 ra đời như một công cụ giúp ngân hàng tái cơ cấu một cách hiệu quả. Vào cuối năm 2013, việc thành lập Công ty mua bán nợ (VAMC) một lần nữa giúp các ngân hàng thương mại thoát khỏi “mớ rắc rối” từ những khoản nợ xấu.

Trong giai đoạn hiện nay, việc tái cấu trúc của NHNN đã đi vào giai đoạn cuối. Theo đó, NHNN khuyến khích các ngân hàng thực hiện việc mua bán sáp nhập (M&A) với nhau để tạo ra các ngân hàng mới với sức khỏe tài chính thật sự. Riêng đối với những ngân hàng bị âm vốn nghiêm trọng và không thể khắc phục được theo quy định, phía NHNN cũng ra quyết định mua lại để tránh tình trạng phá sản, giúp người dân có thể an tâm đối với các khoản tiền gửi tiết kiệm của mình.

Hai trường hợp ngân hàng đã được mua lại với giá 0 đồng là Ngân hàng TMCP Xây dựng Việt Nam (VNCB) và Ngân hàng TMCP Đại Dương (Ocean Bank). Và mới đây nhất (ngày 7/7) NHNN đã có quyết định mua lại Ngân hàng TMCP Dầu khí Toàn cầu (GPBank) với giá 0 đồng. GPBank đã tổ chức tới 3 lần ĐHCĐ bất thường nhưng đều không thành, nguyên nhân là do cổ đông không chịu bơm thêm tiền để tăng vốn điều lệ cho GPBank.

Việc mua lại ngân hàng giá 0 đồng dẫu biết nhằm mục đích bảo vệ quyền và lợi ích người gửi tiền cũng như đảm bảo an toàn cho hệ thống ngân hàng Việt Nam hoạt động ổn định, nhưng lại “đụng chạm” đến một vài nhóm lợi ích. Nhóm người này vẫn “âm thầm” phản đối chủ trương tái cơ cấu của NHNN và cho rằng NHNN đã can thiệp quá sâu vào hoạt động của các ngân hàng thương mại. Một vài lãnh đạo ngân hàng giấu tên khi xuất hiện trên mặt báo cho rằng họ ít được tham gia vào những hoạt động trong đề án tái cơ cấu dẫn đến việc khi NHNN công bố thanh tra, mua lại 0 đồng các ngân hàng bạn là một sự bất ngờ đối với họ.

Tuy nhiên, theo tìm hiểu của phóng viên, mỗi đề án tái cơ cấu ngân hàng thương mại đều tự bản thân ngân hàng đó xây dựng và trình lên NHNN xem xét. Sau đó, NHNN sẽ cho ý kiến. Do đó, việc một vài lãnh đạo ngân hàng lên tiếng cho rằng mình không được tham gia vào quá trình này là một điều vô lý. Đây chính là “văn hóa đổ lỗi” không còn phù hợp trong thời điểm hiện nay.

Những “hôn nhân” đình đám

Nói riêng về M&A ngành ngân hàng, đây là một hoạt động đã có từ nhiều năm trước tuy nhiên, phong trào này chỉ thực sự “bùng nổ” trong 2 năm gần đây. Cuối năm 2014, nhiều “hôn ước” giữa các ngân hàng thương mại bắt đầu được bàn luận. Sang năm nay, những thương vụ M&A này cũng chính thức được diễn ra dưới sự đồng ý của NHNN, bên cạnh những cái tên cũ như Sacombank, Southern Bank, Maritime Bank thì nhiều cái tên mới trong lộ trình M&A ngành ngân hàng cũng xuất hiện như: Vietcombank, SaigonBank, DongA Bank, ABBank...

Đơn cử, sau thời gian dài chờ đợi, ngày 11/7 vừa qua, ĐHCĐ bất thường của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank) sẽ được diễn ra với chủ đề chính là sáp nhập với Ngân hàng TMCP Phương Nam (Southern Bank). “Hôn sự” đã được 93,7% cổ đông Sacombank thông qua phương án sáp nhập này.

Khác với Sacombank và Southern Bank, đối với “hôn nhân tin đồn” giữa Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) và Ngân hàng TMCP Nam Á (NamA Bank), mặc dù chưa có thông báo chính thức từ cả hai phía, nhưng giới ngân hàng tỏ ra hân hoan nếu như “cặp đôi hoàn hảo” Eximbank - NamA Bank sẽ về chung một nhà. Ngay cả phía NHNN, trong cuộc gặp mặt báo chí đầu năm 2015, người đứng đầu ngành ngân hàng cũng tỏ rõ quan điểm ủng hộ cuộc “hôn sự” này.

Ý kiến người ngoài cuộc

GPBank chính thức được mua lại 0 đồng theo quyết định ngày 7/7 vừa qua.

Cuộc sàng lọc nào cũng có những thách thức, cuộc chiến nào cũng có thương vong và mất mát, việc NHNN triển khai tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại, bên cạnh những ý kiến tán thành cổ vũ thì cũng tồn tại không ít những ý kiến tiêu cực xuất phát từ một số nhóm lợi ích. Tuy nhiên, đó chỉ là thiểu số, còn lại phần đông ý kiến người dân lẫn lãnh đạo các doanh nghiệp, các chuyên gia kinh tế vẫn tỏ ra ủng hộ quyết sách sáng suốt này của NHNN.

Ông Phạm Ngọc Tuấn, Chủ tịch HĐQT CTCP Vật liệu điện tử viễn thông Sam Cường (Sametel), nói: “Những năm gần đây, NHNN đã làm rất tốt nhiệm vụ của mình, quyết sách mua lại ngân hàng thương mại hoạt động không hiệu quả với giá 0 đồng thay vì cho phá sản là một việc làm tích cực không phải nước nào cũng làm được. Việc mua lại 0 đồng đã cho thấy Thống đốc đương nhiệm đã đặt lợi ích của người gửi tiết kiệm lên hàng đầu”.

Đồng tình quan điểm này, bà Nguyễn Thị Thu Lai, Giám đốc Công ty đũa Hương Quê, cho biết: “Tái cấu trúc là một việc làm tích cực, việc mua lại ngân hàng thương mại 0 đồng là một quyết sách táo bạo và không thể đưa ra một sớm một chiều. Nếu NHNN không mua lại những ngân hàng trên, khả năng những ngân hàng này sẽ tuyên bố phá sản vì âm vốn nghiêm trọng, đồng nghĩa với việc người gửi tiết kiệm sẽ mất toàn bộ tiền gửi”.

Không có con đường nào dẫn tới thành công mà chỉ trải đầy hoa hồng. Để xây dựng, duy trì ổn định hệ thống ngân hàng thương mại trong nước, NHNN đã trải qua không ít khó khăn thậm chí là hứng chịu “búa rìu” dư luận. Nhưng rõ ràng, hệ thống ngân hàng trong nước hiện nay đang dần được khoác lên một chiếc áo mới “ấm và bền” hơn cả trong lẫn ngoài. Thành tựu này có phần đóng góp không nhỏ từ phía NHNN.

 Ngọc Diễm