Hoang tàn làng Việt cổ nổi tiếng ở vùng đệm của danh thắng duy nhất tại Việt Nam từng xuất hiện trong bom tấn Hollywood

Làng Việt cổ - Cố Viên Lầu nằm tại địa phận xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Đây là một trong những điểm du lịch nằm trong vùng đệm của Quần thể di sản thế giới Tràng An. Theo các tài liệu lưu trữ, Làng Việt cổ - Cố Viên Lầu có diện tích khoảng 22.000m² bảo tồn hơn 20 ngôi nhà cổ từ thế kỷ XVIII đến XX cùng nhiều cổ vật có giá trị văn hóa, gắn liền với lịch sử phát triển của dân tộc.

Những ngôi nhà cổ này được sưu tầm từ các làng quê thuộc vùng Đồng bằng Bắc Bộ, mỗi ngôi nhà đều chứa đựng một câu chuyện lịch sử riêng. Tiêu biểu là nhà cổ Nông Cống (1847), nhà cổ Ý Yên (1883), nhà cổ Thọ Xuân (1802), nhà cổ Văn Hải (1853), cùng các ngôi nhà cổ khác như nhà Khánh Hòa, nhà Lưu Phương, đình cổ Thanh Liêm, lầu Nghênh Tân Các và khu làng cổ nông thôn. Bên trong các ngôi nhà này còn lưu giữ nhiều cổ vật quý hiếm có niên đại từ thời tiền sử cho đến các triều đại Đinh, Lý, Trần.

Doanh nghiệp Minh Thoa bắt đầu sưu tầm và phục dựng những căn nhà cổ từ năm 1990, nhưng phải đến năm 2007, dự án Cố Viên Lầu mới chính thức được triển khai. Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của khu làng cổ, UBND tỉnh Ninh Bình đã cấp hơn 9.000m² đất cho doanh nghiệp Minh Thoa dưới hình thức thuê đất để thực hiện dự án này. Dự án nhằm giới thiệu, quảng bá và trưng bày các cổ vật, khôi phục những nếp nhà cổ, đồng thời bảo tồn và lưu giữ các giá trị văn hóa truyền thống, kết hợp kinh doanh dịch vụ lưu trú du lịch.

Sau gần 20 năm hoạt động, Cố Viên Lầu đã trở thành điểm đến du lịch nổi tiếng tại Ninh Bình. Đặc biệt, nơi đây còn là phim trường của nhiều bộ phim nổi tiếng kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, như Long Thành cầm giả ca, Đường đến thành Thăng Long và nhiều tác phẩm khác.

Những ngày mới phục dựng, khai trương, nhiều du khách khá thích thú khi được trải nghiệm khung cảnh làng quê Bắc Bộ xưa kết hợp với không khí trong lành ở đây. Tuy nhiên, do nhu cầu vốn để phát triển, doanh nghiệp Minh Thoa đã thế chấp dự án này để vay vốn ngân hàng. Do không có khả năng trả nợ, từ năm 2018 đến nay, Cố Viên Lầu đã ngừng hoạt động để giải quyết tranh chấp giữa doanh nghiệp và ngân hàng.

Sau 6 năm vắng bóng khách tham quan, làng Việt Cổ - Cố Viên Lầu trở nên hoang vắng và tiêu điều, đối lập hoàn toàn với bến thuyền Tam Cốc tấp nập du khách ngay bên cạnh. Phần lớn các công trình tại Cố Viên Lầu đã bị xuống cấp, hư hỏng mà chưa được khôi phục hay sửa chữa.

Ngôi nhà được phục chế dựa trên ý tưởng "nhà chị Dậu" với cấu trúc ba gian hai buồng, mái lá, nền đất, và các vật liệu thô sơ như đất, rơm rạ kết hợp cùng tre, luồng, đã mục nát, thủng lỗ chỗ. Nhiều ngôi nhà khác với mái ngói đã bị sụp đổ, cỏ dại mọc um tùm khắp nơi. Một số ngôi nhà còn bị biến thành nơi trú ngụ cho dê hay chứa đồng dùng, vật liệu,...

Đặc biệt, đình cổ Thanh Liêm (Hà Nam) đã được chủ đầu tư chuyển về đây trên khu đất rộng hơn 100m², với những đầu đao cong vút trên mái được lợp bằng ngói vảy cá truyền thống. Bên trong đình có 28 cột lim, đường kính từ 75 – 85 cm, được đặt trên các tảng đá xanh vững chãi. Tuy nhiên, ngôi đình hiện đang rơi vào tình trạng xuống cấp nghiêm trọng.

Hiện nay, khu di tích Cố Viên Lầu được chia thành hai phần: một khu vực đang xây dựng dang dở, đã bị bỏ hoang nhiều năm, và khu vực còn lại vẫn mở cửa đón khách tham quan. Tuy nhiên, hầu hết các ngôi nhà trong làng cổ đều đang trong tình trạng xuống cấp nghiêm trọng.