Doanh nghiệp đối diện với nhiều khó khăn
Phát biểu tại “Diễn đàn Doanh nghiệp 2025: Trợ lực cho doanh nghiệp vượt thách thức nâng cao năng lực cạnh tranh” do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp tổ chức mới đây, ông Hoàng Quang Phòng, Phó chủ tịch VCCI cho biết: Kinh tế thế giới đối mặt với rất nhiều rủi ro, thách thức, đặc biệt là căng thẳng địa chính trị, chiến tranh thương mại - công nghệ, bảo hộ thương mại gia tăng, khiến giá cả hàng hóa, lạm phát tăng trở lại, dòng chảy thương mại có nguy cơ gián đoạn, đứt gãy khiến tăng trưởng toàn cầu chậm lại, rủi ro an ninh năng lượng, lương thực, an ninh mạng và thiên tai, khí hậu cực đoan vẫn thường trực….
Trong khi đó, các khó khăn vốn có của các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn lớn. Lãnh đạo VCCI đã điểm danh đến những rào cản trong tiếp cận nguồn lực, đặc biệt là vốn tín dụng, đất đai, tài nguyên và nhân lực chất lượng cao, nhất là trong các ngành công nghệ, kỹ thuật và tài chính.
Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật vẫn còn chồng chéo, môi trường kinh doanh còn trở ngại, thủ tục hành chính phức tạp, rườm rà dễ gây thêm chi phí và tiềm ẩn rủi ro rất cần được cải thiện theo hướng tiết giảm.
“Mặt khác, các chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Chính phủ chưa thực sự đi vào cuộc sống, đối tượng thụ hưởng còn khiêm tốn, tính công bằng trong tiếp cận các loại nguồn lực cho phát triển chưa rõ nét”, Phó Chủ tịch VCCI nhận định.
Theo khảo sát của VCCI trên quy mô toàn quốc cho thấy chỉ 32% doanh nghiệp cho biết sẽ mở rộng sản xuất kinh doanh trong 2 năm tiếp theo. Đồng thời cho biết, mặc dù đã có gần 1 triệu doanh nghiệp đang hoạt động, tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt Nam vẫn chủ yếu là các doanh nghiệp có quy mô siêu nhỏ, nhỏ và vừa (chiếm đến 98%) và chỉ có khoảng 2% các doanh nghiệp lớn.
Báo cáo của TS. Mạc Quốc Anh, Phó chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội tại Diễn đàn tiếp tục nhắc đến khó khăn trong tiếp cận vốn, khó khăn thị trường đầu ra, năng lực cạnh tranh còn thấp...
Ngay cả việc tiếp cận với các chính sách hỗ trợ cũng không phải đơn giản với các doanh nghiệp. Hồ sơ thủ tục phức tạp, chi phí cao và đặc biệt là thủ tục hành chính dù đã được cải thiện song còn nhiều quy định thiếu ổn định, gia tăng rủi ro cho doanh nghiệp.
“Có lẽ các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp cũng phải được thiết kế trên cơ sở tính toán cả chi phí tuân thủ. Nếu chi phí quá cao, doanh nghiệp không tiếp cận được”, TS. Mạc Quốc Anh đề xuất.
Nhiều kiến nghị gỡ khó cho doanh nghiệp
Phát biểu tại diễn đàn, ông Phan Đức Hiếu - Uỷ viên thường trực Uỷ ban Kinh tế tài chính của Quốc hội nhấn mạnh, bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước đang thay đổi, cải cách thể chế không chỉ hướng đến yêu cầu cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh như những giai đoạn trước mà cần tạo những đột phá mạnh mẽ.
Theo ông Phan Đức Hiếu, doanh nghiệp phải "cõng" trên lưng nhiều thông tư, luật và nghị định. "Thể chế là công cụ duy nhất và cần thiết thực hiện chức năng quản lý nhà nước. Tuy nhiên, nếu thể chế không tốt có nguy cơ gây ra 5 tác động ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, bao gồm chi phí thủ tục hành chính, phí - lệ phí, chi phí đầu tư, chi phí cơ hội, chi phí không chính thức", ông Hiếu nêu.
Muốn cải cách thể chế cần phải thực hiện ngay 3 việc. Bao gồm nâng cao chất lượng quy định hiện hành - yêu cầu cấp thiết và quan trọng; nâng cao hiệu quả thực thi quy định pháp luật theo đúng tinh thần của các bộ luật; phải bảo đảm tính thống nhất và chất lượng các quy định pháp luật được ban hành mới.
Cũng theo ông Hiếu, dư địa và cơ hội để cải cách thể chế là rất lớn bởi động vào vấn đề nào cũng thấy cần được cải cách. Nếu cải cách chỉ dừng lại ở cải thiện môi trường kinh doanh thì không hiệu quả, mà cần phải đột phá trong cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, đột phá cả về tư duy và biện pháp triển khai. Cải cách rất khó khăn nếu chỉ xuất phát từ chính các cơ quan thực thi pháp luật.
Ông Hiếu kiến nghị nên ưu tiên bãi bỏ các quy định, văn bản, nghị định không còn phù hợp thay vì sửa đổi. Về lâu dài cần 1 cơ chế bền vững hướng đến việc cải cách thể chế trở thành văn hóa lập pháp, hệ thống, không còn phụ thuộc vào cá nhân, tổ chức nào.
Từ thực tế đó, ông Phan Đức Hiếu đề xuất, trong thời gian tới, Chính phủ nên thành lập cơ quan chuyên môn giám sát và thúc đẩy cải cách thể chế có thẩm quyền. Cơ quan này có các chức năng chính như kiểm soát chất lượng quy trình soạn thảo; xác định các lĩnh vực trọng tâm để nâng cao chất lượng quy định; nâng cao chất lượng quy định một cách có hệ thống; đầu mối, phối hợp trong soạn thảo, ban hành; xây dựng bộ công cụ, hướng dẫn, hỗ trợ, đào tạo, thực tiễn mới.
Cũng liên quan tới vấn đề này, TS. Mạc Quốc Anh cũng tiếp tục đề xuất các chính sách hỗ trợ tài chính, tín dụng; cải thiện môi trường kinh doanh, thủ tục hành chính theo hướng cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục, đảm bảo chính sách ổn định, nhất quán, dự báo được...
"Đến năm 2027, các bộ, ngành, địa phương thực hiện số hóa 100% thủ tục hành chính", ông Quốc Anh đề nghị.