Phát biểu khai mạc Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định cho biết, trong bối cảnh khoa học công nghệ phát triển mạnh mẽ, kỹ thuật đo lường ngày càng chứng tỏ vai trò thiết yếu, đóng góp quan trọng cho các ngành kinh tế mũi nhọn như năng lượng, điện tử, viễn thông và các lĩnh vực dân sinh như y tế, môi trường. Với truyền thống hơn 40 năm, hội nghị định kỳ 5 năm/lần đã trở thành diễn đàn khoa học uy tín để tổng kết, định hướng phát triển ngành đo lường, trong đó giai đoạn 2020–2025 ghi dấu nhiều thành tựu quan trọng, nổi bật là phát triển hệ thống chuẩn đo lường quốc gia và tham gia thành công các chương trình so sánh quốc tế.
Cũng theo Thứ trưởng, qua các kỳ tổ chức, Hội nghị đã khẳng định vị thế là một sự kiện khoa học uy tín, trở thành diễn đàn quan trọng để các nhà quản lý, nhà khoa học, chuyên gia và doanh nghiệp trong lĩnh vực đo lường cùng trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm và định hướng phát triển. Tầm quan trọng này cũng được thể hiện rõ trong nhiều chủ trương, chính sách lớn của Chính phủ và Bộ Khoa học và Công nghệ, tiêu biểu như Quyết định số 996/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Tăng cường, đổi mới hoạt động đo lường hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”; Quyết định số 82/QĐ-BKHCN ngày 16/01/2019 phê duyệt Kế hoạch triển khai Đề án 996; và Quyết định số 510/QĐ-BKHCN năm 2021 ban hành Hướng dẫn xây dựng và triển khai thực hiện Chương trình đảm bảo đo lường tại doanh nghiệp. Những văn bản này đã nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc tổ chức định kỳ Hội nghị, nhằm thúc đẩy hoạt động đo lường, hỗ trợ doanh nghiệp và tăng cường hội nhập quốc tế.
Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định
Trong 5 năm qua (2020-2025), ngành đo lường đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, trong đó, phát triển hệ thống chuẩn đo lường quốc gia; triển khai thành công các đề tài nghiên cứu khoa học; chế tạo và thương mại hóa thiết bị chuẩn; tham gia các chương trình so sánh quốc tế; cũng như đảm nhận vai trò điều phối Chương trình so sánh liên phòng cấp quốc gia. Những thành tựu này đã khẳng định vai trò trung tâm của Viện Đo lường Việt Nam trong ngành đo lường, đồng thời đóng góp thiết thực vào sự phát triển khoa học – công nghệ, tăng cường năng lực cạnh tranh và thúc đẩy tiến trình hội nhập quốc tế của đất nước.
Bước sang giai đoạn mới, ngành đo lường tiếp tục phát huy tinh thần đổi mới, sáng tạo và trí tuệ tập thể, quyết tâm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ: xây dựng và phát triển hệ thống đo lường quốc gia hiện đại, đồng bộ, hài hòa với quốc tế, phục vụ hiệu quả cho phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng – an ninh và góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống nhân dân.
Các nhà quản lý, nhà khoa học, chuyên gia, doanh nghiệp trong và ngoài nước tham dự hội nghị
Tại hội nghị, các đại biểu đã thảo luận tại 6 tiểu ban chuyên ngành, tập trung vào những vấn đề từ cơ bản đến chuyên sâu như đo lường cơ - quang học, điện - điện tử, nhiệt, hóa lý và điều khiển. Nhiều đại biểu cho rằng hội nghị lần thứ VIII không chỉ là dịp để nhìn lại chặng đường đã qua mà còn mở ra định hướng phát triển mới, góp phần đưa đo lường Việt Nam bắt nhịp xu thế quốc tế, phục vụ thiết thực cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển đổi số quốc gia.
Kết luận tại hội nghị, Chủ tịch Ủy ban TCĐLCL Quốc Gia Nguyễn Nam Hải đề cao ngành đo lường thế giới đang bước vào giai đoạn phát triển mới đầy thách thức và cơ hội, với ba trụ cột chiến lược trọng tâm được Văn phòng Cân đo Quốc tế (BIPM), Hiệp hội các Viện Đo lường Châu Âu (EURAMET) và Chương trình Đo lường Châu Á – Thái Bình Dương (APMP) xác định đến năm 2030 và xa hơn. Các trụ cột này đáp ứng yêu cầu đổi mới số, giải quyết các thách thức lớn toàn cầu và thúc đẩy công nghiệp tiên tiến. Cụ thể, trụ cột thứ nhất là chuyển đổi số trong đo lường, xây dựng một hạ tầng đo lường số tin cậy, tự động và an toàn, giúp hiện đại hóa toàn bộ quy trình đo lường và nâng cao chất lượng dữ liệu phục vụ sản xuất, thương mại và quản lý.
Trong đó, hoạt động trọng điểm là phát triển Chứng chỉ Hiệu chuẩn Số (Digital Calibration Certificate – DCC) thay thế hồ sơ giấy truyền thống; Áp dụng nguyên tắc FAIR cho dữ liệu đo lường nhằm đảm bảo dữ liệu dễ tìm, truy cập, tương hợp và tái sử dụng; Xây dựng khuôn khổ kỹ thuật số cho hệ đơn vị quốc tế (SI Digital Framework) đảm bảo chuẩn đo lường được đối chiếu chính xác trong môi trường số. Việt Nam cần xây dựng lộ trình chuyển đổi số trong đo lường, tập trung thí điểm DCC, chuẩn hóa định dạng dữ liệu và phát triển cơ sở dữ liệu chuẩn quốc gia để hòa nhập vào xu hướng quốc tế.
Chủ tịch Ủy ban TCĐLCL Quốc Gia Nguyễn Nam Hải
Trụ cột thứ hai là đo lường phục vụ các thách thức toàn cầu, cung cấp các phép đo chính xác và tin cậy để hỗ trợ việc ra quyết định trong các lĩnh vực quan trọng mang tính toàn cầu như môi trường, y tế, an toàn thực phẩm và năng lượng sạch. Trong đó, lĩnh vực ưu tiên biến đổi khí hậu và giám sát môi trường: đo chính xác các khí nhà kính, chất lượng không khí, nước, đất; Y tế và khoa học sự sống: phát triển chuẩn đo lường cho xét nghiệm, chẩn đoán y tế và hỗ trợ y học cá thể hóa; An toàn thực phẩm: phép đo dư lượng thuốc trừ sâu, độc tố, kim loại nặng trong chuỗi cung ứng thực phẩm; Năng lượng sạch: đo hiệu suất pin, pin mặt trời, tua-bin gió và lưới điện thông minh. Việt Nam cần xác định các lĩnh vực đo lường ưu tiên phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia (như kiểm kê khí nhà kính, an toàn thực phẩm xuất khẩu, năng lượng tái tạo) và tập trung nguồn lực phát triển năng lực đo lường cho các lĩnh vực này;
Trụ cột thứ ba là đo lường cho các ngành công nghiệp tiên tiến, đáp ứng yêu cầu cao về độ chính xác, tốc độ và phức tạp trong đo lường để hỗ trợ sự phát triển và nâng cao năng lực cạnh tranh trong các ngành công nghệ cao. Trong đó, lĩnh vực trọng tâm công nghiệp bán dẫn: đo ở quy mô nanomet cho vi mạch và vật liệu bán dẫn; Sản xuất bồi đắp (in 3D): kiểm soát kích thước, hình dạng và tính chất vật liệu; Công nghệ lượng tử: phát triển chuẩn đo lường dựa trên hiệu ứng lượng tử như đồng hồ nguyên tử, hiệu ứng Hall lượng tử. Việt Nam cần liên kết chặt chẽ với các ngành công nghiệp mũi nhọn như sản xuất chip bán dẫn, công nghiệp ô tô điện để xác định nhu cầu đo lường và xây dựng kế hoạch đầu tư phát triển năng lực phù hợp, hỗ trợ các hoạt động R&D và sản xuất.
“Có thể thấy, các định hướng phát triển đo lường thế giới đề cao vai trò của đổi mới số, ứng dụng khoa học đo lường để giải quyết thách thức xã hội và thúc đẩy công nghiệp tiên tiến. Việt Nam cần chủ động xây dựng lộ trình chuyển đổi số đo lường, xác định các lĩnh vực ưu tiên quốc gia và tăng cường phối hợp chặt chẽ với các ngành công nghiệp mũi nhọn nhằm nâng cao năng lực đo lường, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và cạnh tranh trong kỷ nguyên mới”, ông Hải nhấn mạnh.
Hội nghị là nơi nhìn lại một cách toàn diện kết quả hoạt động nghiên cứu, triển khai ứng dụng khoa học kỹ thuật đo lường, phục vụ phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm an ninh – quốc phòng, thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế. Đồng thời, đây cũng là nơi để các nhà quản lý, nhà khoa học, chuyên gia cùng nhau trao đổi, đề xuất giải pháp, định hướng phát triển mới trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển đổi số quốc gia.